Ырыа кырдала > Ыстатыйалар > "Саха снайперыттан" - үтүөлээх артыыска
"Саха снайперыттан" - үтүөлээх артыыска9 декабря 2010, 04:45. |
Хас биирдии киһи бу олоххо туох эрэ туспа сыаллаах-соруктаах, дьонун-сэргэтин сүрэҕиттэн сүппэт, саатар, биир омоон суол хааллараары кэлэр. Ол курдук, Эдэр көлүөнэ тыйаатырын биир чаҕылхай талааннаах эдэр артыыһа Дьулус Семенов 28 эрэ сааһыгар үгүс дьон биһирэбилин ылыан ылан, «Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа» диэн үрдүк ааты сүгэр чиэскэ тиксибитэ.
- Дьулус, кыратык бэйэҥ тускунан сэһэргии түһүөҥ дуо? - Мин Үөһээ Бүлүү улууһун Боотулутуттан төрүттээхпин. Оскуоланы бүтэрээт, 1998 сыллаахха Щепкин аатынан училищеҕа туттарсан киирбитим. 2002 сылтан Эдэр көлүөнэ тыйаатырыгар артыыс быһыытынан ананан үлэлии сылдьабын. Кэргэннээхпин, оҕолордоохпун. - Артыыс киһи олоҕо хайдаҕый? Атын дьонтон туох эмэ уратылааҕа буолуо? - Туох улахан уратылаах буолуой? Син биир ини (күлэр). - Эн бу идэни талбыт төрүөтүҥ туохханый? - Мин оҕо сылдьан байыаннай буолуохпун олус баҕарар этим. Култуура эйгэтигэр тахсыам эрэ дии санаабатаҕым. Биир кылааска үөрэммит оҕолорум олус актыыбынайдар этэ, оттон мин, төттөрүтүн, ханна да кыттыбат этим. Ол курдук, 11-с кылааһы бүтэрэрбит саҕана оскуолабытыгар анаан кэнсиэр бэлэхтиэххэ диэн буолла. Тылтан тыл үөскээн, кэнсиэр туруорбуппут. Онно Дьулус, саатар, көрдөөх кэпсээннэ кэпсээ, тылыҥ-өһүҥ сүрдээх диэн, хайа эрэ кэпсээнтэн монолог булан биэрбиттэрэ. Ол кэннэ дэриэбинэм дьонун-сэргэтин биһирэбилин ылан, ол саас «Көр, күл» диэн улуустааҕы күрэххэ кыттыбытым уонна Гран-при буолан хаалбытым. Эмиэ ити саас Дьокуускайга Москубаттан үөрэххэ тутар хамыыһыйа кэлбитин истэн туттарса киирбитим. Итиннэ миэхэ саамай улахан өҥөнү Щепкиҥҥэ үөрэммит үтүөлээх артыыска Григорьева Ольга Васильевна оҥорбута. Төрөппүттэрим эмиэ бар да бар диэн тэрийэн аҕай ыыппыттара. Оттон мин, чиэһинэйдик эттэххэ, соччо баҕарбат курдугум. Ол эрээри артыыс буолар дьылҕам быата тардан, үөрэххэ киирэн хаалбытым. - Саамай дьоҥҥо-сэргэҕэ биллибит киинэҕинэн «Саха снайпера» буолар. Онтон ураты атын ханнык киинэлэргэ уһуллубуккунуй? - Мин тыйаатыр артыыһа буоларым быһыытынан, үксүн испэктээкиллэргэ оонньуубун. Оттон киинэ эйгэтигэр толорбут оруолум аҕыйах. Холобур, «Таттаам мүччүргэннээх сырыылара» уонна «Куот» киинэлэргэ быстах көстүүлэргэ баарбын. Ону таһынан Миша Иванов «Эргиир» диэн киинэтигэр сүрүн оруолу оонньообутум. - «Саха снайперын» оруолугар хайдах тигистиҥ? - «Сахафильм» режиссера Никита Аржаков “саҥа бырайыагынан киинэ устан эрэбит, сөбүлэһиэҥ дуо?” диэбитэ. Кастиҥҥа кэлээр диэн төлөпүөнүм нүөмэрин ылбыта. Сарсыныгар, өйүүнүгэр эрийбэтэҕэ, ити курдук ый ааспыта. Атыны таллылар дии санааммын, устунан умнан барбытым. Онтон биир күн «Сахафильм»-тан эрийэн, эйигин режиссер кэпсэппитэ, кэлэн дуогабарга илиитэ баттаа диэн ыҥырбыттара. - Снайпер оруола төһө ыараханый? Бэйэҥ аармыйаҕа сылдьыбытыҥ дуо? - Мин аармыйаҕа сылдьыбатаҕым. Биллэн турар, сүрүн оруолга талыллан баран олус долгуйбутум. Снайпер киһи хайдах майгылаах-сигилилээх буолуохтааҕын, Кульбертинов уонна да атын снайпердар олохторун туһунан булан ааҕа сатаабытым. Ити мин турукка киирэрбэр олус көмөлөспүтэ. Уонна оттон мин дьиҥ бэйэм маннык балаһыанньаҕа хайдах буолуом этэй диэн оруолбар ылсыбытым. - Ити снайпер ким уобараһа буоларый? - Чуолаан бу диэн, ким да уобараһа буолбатах. Саха уолаттарын түмүллүбүт уобарастара буолар. Кинилэр маннык сэриилэспиттэрэ диэн. Оттон снайпер бииргэ сэриилэһэ сылдьар быраата – Федор Охлопков быраатын уобараһа. Кини дьиҥ-чахчы бүлүмүөтчүктээбит уонна эмиэ этэрбэстээх кыргыһыыга киирбит. - Бу киинэни көрбүт дьон дууһатын, мин санаабар, эн ньиэмэс снайперын өлөрөөрү, ойбон алларан муустаах ууга киирииҥ улаханнык долгуппут буолуохтаах. Таҥаскын хантан ылан кэппиккиний? Таҥаһа суох киирэн эрэриҥ дии… - Кырдьык, ити түгэни киһи барыта ыйытар. Киинэ мантааһын «мосфильмнар» оҥорбуттара. Дьиҥэ, ити сэттэ уонтан тахса чаастаах киинэ ээ. Ону бысталаан-бысталаан кылгаппыттар. Ол иһин, хайдах таҥаспын уу өппөт гына тириигэ суулаан ууга киллэрэрим көстүбэт. Оттон ойбоҥҥо С.Алексеев диэн Намтан сылдьар, “детканан” дьарыктанар киһи дьиҥнээхтик киирэн тахсыбыта. Ыччака! Мин эрэйдээх оннукка тоҥон өлөр буоллаҕым дии! - Эн уһуллубут киинэлэргин көрөргүн төһө сөбүлүүгүн? - Хас биирдии киһи аҥаардас саҥатын да устан баран иһиттэҕинэ, хайдах эрэ соччото суох, атын баҕайы буолааччы. Онон элбэх киһи ортотугар бэйэм оонньуурбун көрөрбүн ончу сөбүлээбэппин. Ол эрээри ыкса дьоммун кытта саһан олорон көрөөччүбүн. Онно да киинэ курдук астына көрбөппүн, куруук итэҕэстэрбин була сатыыр идэлээхпин. - Артыыс киһи түүлгэр да артыыс буолуоҥ? - Оо, дьаабы буоллаҕа дии! Бу сыанаҕа тахсан араас оруолу толоро туран, тылбын барытын умнан кэбиһэн сордонооччубун (күлэр). - Бачча эдэр сааскар «Саха сирин үтүөлээх артыыһа» ааты ылбытыҥ соһуччу этэ дуо? - Олус соһуччу этэ! “Үтүөлээх” буолуом эрэ иннинэ «Култуура туйгуна» ааты иҥэрбиттэрэ. Онно киһи барыта иккис ааккын аны уон сылынан биирдэ ылыаҥ диэбитэ. Ол иһин ончу да күүппэтэҕим. Манна саамай улахан өҥөнү үлэлии-хамсыы сылдьар Эдэр көлүөнэм тыйаатырын салайааччылара Матрена Степановна уонна Алексей Прокопьевич Павловтар уонна «Сахафильм» дириэксийэтэ оҥорбуттара. Онтон биир өрөбүлгэ дьиэбэр олордохпуна кэлэн эппиттэригэр соһуйан өлө сыспытым, ончу итэҕэйбэтэҕим. Ити курдук ааспыт сайын ыһыах саҕана билбитим, оттон докумуоммун күһүн Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр ылбытым. Мин бу үрдүк ааты «Саха снайпера» киинэҕэ уһулламмын ыллым. - Дьоҥҥор-сэргэҕэр тугу тиэрдиэҥ этэй? - Барыларын кэлэн иһэр саргылаах Саҥа дьылынан эҕэрдэлиибин! Куруук көмө, өйөбүл буолар дьоммор – кэргэммэр, төрөппүттэрбэр, бииргэ үлэлиир биир идэлээхтэрбэр, табаарыстарбар улахан махталбын тиэрдэбин. Эһиги олоххут өрүү үөрүү-көтүү эрэ аргыстаннын! Кэпсэттэ Вера Борисова « Төттөрү |