Норуот таптыыр ырыаһыттара

Ытыктыыр, сүгүрүйэр, Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх Аркадий Алексеев, Галина Шахурдина, Анастасия Варламова тустарынан кылгастык ахтан суруйарга сананным.

Айылҕа Аркадий Михайловичка киһиэхэ бэриллэр дьүһүнү-бодону, уҥуоҕу-арбаһы, айар талааны толору биэрбит. Ол курдук, кини тутта-хапта сылдьара, дьоһуннааҕа, төрөлкөйө харахха быраҕыллар. Оччотооҕу 1960-70-с сс. устудьуон кыргыттар Аркадий байааннаах кэлэн уопсайдарыгар ыллыырын батыһа сылдьан истэллэрин билиҥҥэ диэри иһирэхтик ахталлар. Кини дэгиттэр спортсмен этэ. Стадиоҥҥа Аркадий куудара баттаҕын өрүтэ анньынаат, чугуйа түһэн баран кылыйан кынталдьытан иһэрэ кыраһыабайа көрбүт эрэ киһини сөхтөрөрө. Кинини биһиги, 2-с №-дээх оскуола уолаттара, батыһа сылдьан көрөрбүт.

Доҕорум Валөрий Ноев кэриэһигэр Леонид Попов «Илиибин уунабын эйиэхэ» ырыатын ааптар көҥүлүттэн Бүлүү биэрэгин Аммаҕа кубулутан ыллыырга сөбүлэһэн баран, ырыа бастакы барыйаанынан толорору боппотох буоллаҕына, толорооччулар ырыа ылланар миэстэтиттэн көрөн, истээччилэригэр быһааран, талбыттарынан ыллыыллара буоллар Амма да, Бүлүү да олохтоохторо астыныа этилэр диэн санаа үөскүүр.

Аркадий тус бэйэтин толоруутун «атын ким да сатаан хатылыа, үтуктүө суоҕа» диэн өйдөбүлүн миэхэ букатыннаахтык олорон хаалбытын уларытар кыаҕым суох. Кини ити ырыаларын эдэрдэр «тупсаран», «ситэрэн» ыллыылларын аныгы ыччат сөбүлээн иэйэ истэн эрдэҕэ. Кини ыытааччы бэрдэ, Туйгун фотограф, Булт, балыктааһын мындырдарын сир сир аайы уратылаахтарын үөрэтэр. Сайын аайы чөл олоҕу көҕүлээн, араас эспэдииссийэлэри, турпоходтары тэрийэн, салайан, сири-дойдуну кэритэр.

Университекка дэгиттэр талааннаах уолаттар кистэнэ сылдьыбыттарын таба көрөн арыйан «Айан» бөлөҕү тэрийэн, устудьуоннар олохторугар саҥа сүүрээни киллэрбитэ. Кинилэри көрбүт-истибит күннэриттэн ыла «Айаннар» толоруулара эдэрдэр түүллэригэр кытта киирэн умсугутуулаах, күүтүүлээх олохторун аргыһа буолбута. Ордук кыргыттар уйулҕалара хамсаабыта: «Айаннар» араас дуоһунастанан, дьиэ-уот тэринэн, аҕа, эһээ буолан да баран ырыаларын ыһыктыбатахтара.

Бу күннэргэ тэлэбиисэринэн 70-с сыллардааҕы Беларусь «Песняры» бөлөҕун кыттыылаахтарын туһунан кэпсээбиттэрэ. Кинилэри дойдуларыгар улахан чиэскэ, бочуокка тиксэртээбиттэр, үйэтиппиттэр. Ансаамбыл салайааччыларыгар улахан, сиэдэрэй пааматынньык туруорбуттар. Оттон биһиги, сахалар, «Айаннарбытын», Аркадийбытын үйэтитиэхпит дуо? А. Алексеөв Иван Гоголев тылларыгар «Аан дойду ыччатын сүрэҕэ» ырыата саха ыччатын гимнинэн официальнайдык билиниллэрэ сиэрдээх буолуо этэ.

Галина Шахурдина - саха Валентина Толкуновата. Галина Никитична тутта-хапта, оҥосто-тутта сылдьара судургута, ис киирбэҕэ, аламаҕайа, хойуу кырааската, элбэх киэргэлэ да суох үгүстэри ыраах хааллартыыр. Кинини киһиргэс, киэбириик, үрдүктүк туттунуу, бэйэмсэх курдук омсолоох кыдьыктар ырааҕынан тумналлар, Галина Никитична бэйэтэ суруйан, мелодия айан, байаанынан доҕуһуоллаан ыллыыр «Дьүөгэлэриэм, кыргыттарыам» ырыата киниэхэ бэйэтигэр пааматымньык туруорбут тэҥэ, хаһан да умнуллуо, эргэриэ суоҕа.
Галина Шахурдина - киэн туттар күүтүүлээх ыалдьыппыт, сөбүлүүр ырыаһыппыт.

Анастасия Варламова барахсан «Аҕам алааһа» ырыата кини суруйааччы, мелодист, ырыаһыт эрэ буолбакка, худуоһунньук курдук ходуһаны, аҕабыт алааһын, от үлэтин ырыанан дьүһүйбүтэ тыыннаах хартыына кэриэтэ хараххар көстөрө, ама, кими итэҕэппэт, долгуппат буолуой?
Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх киэн туттар ырыаһыттарбыт сөптөөх сыанабылы ылыахтара диэн эрэнэбин.

Ю.И. Игнатьев, СӨ үтүөлээх юриһа, Дьокуускай к.

«Кыым», муус устар 29 күнэ, 16№