Сиэн Тиитэп: «Олук уурбуппун киэн туттабын»
11 июля 2009, 20:53.
Ыһыахха ыраахтан-чугастан кэлбит ыалдьыттар былыр Олоҥхолоон оҕонньору тула тоҕуоруһар буоллахтарына, аныгы үйэҕэ ырыа-тойук бары көрүҥэ, хайысхата, үрдүгэ-намыһаҕа, үрүҥэ-харата барыта баар. Тус бэйэм быйылгы Туймаада ыһыаҕар «Ай-Тал» бөлөх оонньуутун сэргээтим. Кинилэри маннык тута сытан истибэтэх да өр буолла. Үс Хатыҥ саамай түгэх түһүлгэтигэр «кыйдаабыттар», ол да буоллар дьон бэйэ-бэйэлэриттэн истиһэн балайда мустубуттар.«Ай-Таллары» биир-биир билиһиннэрэр, саас-сааһынан ырытар наадата суох: суол-иис хаалларбыттара быданнаата, кимиэхэ да майгыннаабат хайысханы тутуһан, төрөөбүт түөлбэлэригэр да, киэҥ сирдэринэн да хото биллибиттэрэ ыраатта. Арай, саамай эдэр Игорь Иванову ахтыахха сөп. Кини бас-гитараҕа оонньуур. (Ону таһынан Сунтаарга «МАDА Stilе» диэн бөлөхтөөх, онно гитаралыыр. Сахаҕа икки үстүрүмүөнү тэҥҥэ баһылыыр диэн, ордук эдэр дьоҥҥо, сэдэх көстүү). Игорь убайдарын кытары тэбис-тэҥҥэ түһэрсэн иһэриттэн үөрдүм. Күн сириттэн эрдэ күрэммит Арнольду суохтаппат уол кэлбит эбит. Арнольд оскуолата уонна тус бэйэтин буочара көстөн-иһиллэн ааһар. Саха тыыннаах муусукатыгар өссө биир итинник холобур баар: «Чолбоҥҥо» Намолий кэнниттэн Гаврил Сазонов кэлэн айа-тута сылдьар.
Уолаттар соторутааҕыта Москубаҕа баран кэлбиттэрэ. Ол айан уонна ырыа-тойук билиҥҥи туругун туһунан Сиэн Тиитэби кытары сэлэспиппин тиэрдэбин:
- Саха сирин бэрэстэбиитэлистибэтин үлэһиттэрэ, Москубаҕа олорор сахалар маннык былыргы төрүттээх омук баар уонна маннык бырааһынньыктаах диэн, Арассыыйа норуоттарыгар, ыалдьыттарга саха култууратын көрдөрөн-билиһиннэрэн, ыһыах ыстылар. Ыһыах Коломенскай пааркаҕа буолла. Бу куорат киинигэр баар улахан пааркаҕа сахалар сыл ахсын ыһыах ыһар курдук түһүлгэ ыллылар. Үчүгэйэ диэн, пааркаҕа кэлбит дьон барыта - ханнык да омук буоллун - ыһыахха кыттар.
- Оттон Саха сириттэн биһиги дьоммут тиийдэхтэринэ, сахалар эрэ сылдьаллар диэн кэпсииллэр дии...
- Суох, араас омук барыта сылдьар. Аны туран тустууга, мас тардыһыытыгар, атах оонньуутугар ким баҕарар кыттар. Кавказ эҥин уолаттара туста сатаатылар эрээри хапсаҕайдаһа үөрэммэтэх дьон, биллэн турар, кыһыы-аба бөҕе. Бөдөҥ баҕайы нуучча бухатыырдара мас тардыһан эмиэ ылбатылар. Биһиги уолаттарбыт араас албаһынан син биир кыайа тураллар. Омуктар олус сэҥээрэллэр, аһара сөбүлээтилэр. Ыһыах аһыллыытын сиэрэ-туома буолла. Биллиилээх ырыаһыттар Сахаайа, Сайыына уонна «Ай-Тал» буолан улахан кэнсиэр тэрийдибит. Тойуксут-тарбыт улаханнык сөхтөрдүлэр. Мустубут дьон, кырдьык даҕаны улахан ускуустубалаах омук баар эбит диэн сөхтүлэр.
- «Ай-Тал» туох-ханнык бырагырааматын көрдөрдө? Мин көрдөхпүнэ, эһиэхэ арааһа элбэх: лиирикэ, хабарҕа хайысхата, дэгэрэҥ, акустика, электрическэй...
- Биллэн турар, омуктарга этно хайысхатын көрдөрдүбүт. Ону таһынан дэгэрэҥ уонна чэпчэки тутуллаах ырыаларбытын эмиэ ыллаатыбыт. Быһата, Москубаҕа тиийбиччэ уонна омук дьонун муспучча, туох баарбытын барытын киэҥ соҕустук көрдөрө сатаатыбыт.
- Ол аата бастыҥтан бастыҥын талан буоллаҕа?
- Оннук.
- Эн ырыа-тойук бөҕөтүн ыллаабыт-туойбут улахан мусукаан буоллаҕыҥ. Билиҥҥи эстрада туругун хайдах көрөҕүн?
- Тыыннаах муусукаҕа үйэм тухары үлэлээн кэлбит киһибин. Ол эрээри фонограмма доҕуһуоллаах ырыа бэйэтин кэмигэр эмиэ наада эбитэ буолуо, арҕааҥҥы хайысха дьайыыта син биир элбэх буоллаҕа дии. Муусука хайа баҕарар өттүнэн сайдыахтаах: рок да буоллун, поп да буоллун, рэп ааҕааччылар эмиэ күүстээхтэр. Итини тэҥэ тойук, дэгэрэҥ, кылыһахтаах ырыа, дьиэрэтии - барыта тэҥҥэ сайдыахтаах. Ол гынан баран манныгы этиэхпин баҕарабын: биһиэхэ тыыннаах муусуканы оҥорор кыахтаах мусукааммыт элбэх. Кинилэр бары кэриэтэ үлэтэ суох сылдьаллар. Онон аатырбыт да, саҥа биллэ сатыыр да ырыаһыттарбыт тыыннаах доҕуһуолу тутуһаллара буоллар, биһиги омук быһыытынан өссө сайдыа, биллиэ-көстүө, Арассыыйа үрдүнэн өрөбөлүүссүйэ оҥоруо этибит. Оччоҕо бэйэбит күүстээх мусукаан уолаттарбыт үлэлэнэ түһүө этилэр уонна сайдыы өссө күүскэ барыах этэ.
- Оннукка кэлиэхпит дуо уонна тиийдэхпитинэ да - хаһан?
-Хайаан да кэлиэхпит. Аһара өр буолбата буолуо дии саныыбын. Биһиги, сааһырбыт дьон, ол туһугар күүспүтүн-уохпутун биэрэммит үлэлии сатыыбыт. Тус бэйэм Сунтаарга «Ай-Тал» аатын сүгэр ускуустуба оскуолатыгар үлэлиибин. Онно үс эстраднай, биир этно-бөлөхтөөхпүн. Оҕолор баҕаран туран үөрэнэллэр, мэлдьи кэлэ тураллар, олус талааннаах оҕолор бааллар. Биһиги саастыылаахтарбыт да, арыый эдэрдэр да хас муусука оскуолатын аайы итинник бөлехтөрү тэрийдэхтэринэ, күүскэ ылсан эдэр дьоҥҥо тыыннаах муусуканы тарҕатарга үлэлээтэхтэринэ барыта хайаан да табыллыа этэ.
- Кэлин эдэрдэр оонньуур-ыллыыр тыыннаах бөлөхтөрө, кырдьык, элбээтэ ээ. Ити тугуй, муода дуу, туох эрэ атын дуу?
- Элбээн, көрөргө-истэргэ олус үчүгэй. Муода да диэххэ сөбө буолуо. Ол аата дьоҥҥо-сэргэҕэ тыыннаах муусукаҕа интэриэс улааппытын, ыччат онно тардыһан эрэрин туоһулуур. Мин саамай үөрэрим итиннэ сытар.
- Онно биһиги мас быраҕан, күөдьүтэн биэриэхтээх буоллахпыт.
-Оннук. Эдэр бөлөхтөр бэйэбэйэлэрин истиһэн үөрэнэллэрин курдук, элбэх куонкуруһу, бэстибээли тэрийиэххэ наада. Оччоҕо өссө тэптэн сайдан иһиэхтэрэ. Тыыннаах муусука сайдарыгар биһиги олук уурбуппутун киэн туттабын, бэйэбин дьоллоох киһинэн ааҕынабын.
Туймаада ыһыаҕар көрсөн Мэхээс СЭМЭНЭП кэпсэттэ
"Кыым", 2009 с., от ыйын 9 күнэ, 26№
Хаартыска tabyk.ykt.ru саайтан ылылынна
« Төттөрү