Уххан эдэр ырыа айааччыга
27 марта 2009, 20:48.
Эн, эдэр ырыа айааччы, айар таммах буолан уус–уран айар үлэ умсулҕаннаах уратылаах эйгэтигэр киирдиҥ.
Айар эйгэҕэ саха ырыата бараххан былыр-былыргыттан киһи кутугар-сүрүгэр сайан киирэр сайаҕаһын, иэтэр–куотар иһирэҕин, иҥэн киирэр истиҥин, өтөн киирэр өйдөбүлүн туохха холуоҥ баарай даа!
Куппут-сүрбүт кулукута, сурэх-дууһа чүмэчитэ хомоҕойдуур хоһооммут, ылбаҕайдыыр ырыабыт чорууннардаах дорҕооно, дьүөрэлэһэр дьүрүскэнэ тыыннарбытын тылыннарар, кэрэбитин кэҥэтэр да буоллаҕа.
Ырыа бараххан ыра баарын туххары ылланаахтыы туруоҕа, ырыа бараххан санаа баарын туххары сатарыйа туруоҕа, ырыа бараххан саха баарын туххары сайдан-үүнэн иһиэҕэ. Кини биһигини, ырыа-тойук аргыстаах ыра санаа суолунан ыччаттары ыҥыран ыксалаһыннара туруоҕа!
Дьэ, ол да иһин тылы өрө тутаҥҥыт, тыыллан-хабыллан тураҥҥыт ырыа аргыстаах сылдьар туһугар сүрэххитин тырымнатыҥ!
Утумнаммыт уратыны умнубаттыыр туһугар уран кэрэ тылынан, уйан нарын ырыаннан уһун уйэ тускулун уруйдааҥ, айхаллааҥ. Тыл уустарыгар тылгытын кылааннатыҥ, сахалыы саҥа сатабылыгар сайдарыҥ, айар майгыны алҕатыҥ. Сайдан, үүнэн бэйэҕит уратылаах суолгутун булуҥ.
Харыаннаахай дойдубут хайа баҕар муннугуттан халыан сүрэх ытыыр, хараастар ырыата хаһан да иһиллибэтин! Үөрүү-өрөгөй ырыата өрүү иһиллэ туруохтун, оҕо чоруун куолаһа оһуохайга холбостун, эдэр-эмэн этиитэ эһиэкэйгэ кыттыстын!
Бүтүн Саха сириттэн бүппэт этии иһилиннин, тула тулааһын эҥээриттэн , тоҕус тоҕойдорун аайыттан тойук дорҕоон дуорайан толоон аайы ньиргийдин! Аҕыс араас алаас сирдэриттэн алгыс буолан амалыйдын! Саха омук мустубут Сайсарытын сиригэр сайар санаа салгыннаах сайдам ырыа дьиэрэйдин!
Дьэ оччоҕо, санныларбыт көнөн, санааларбыт көтөн ырыа тула мустаммыт ыралардаах баҕабыт ылланарын туххары ыччат дьоммут дьолугар, ыраах олох туһугар ыллаан-туойан да биэриэхпит!
Үйэттэн үйэҕэ үүнэргэ, үөрүү тула мустаммыт өбүгэ өйдөбүлүн өрө уунан тураммыт, ырыа туһа дэһэммит, дьүөрэ тылы анааммыт, дьүрүскэнин таҥаммыт дьүһүйбэхтээн да туруохпут! Саха омук бараххан сайар күнүн сарыала, саргыта-дьаалыта салаллаахтаан кэлэрин саныыр ахтар буоламмыт санаабытын түмэммит сайа ыллаан да биэриэхпит!
Эдэр ырыа айааччы!
Айар тутар айылгылаах аҕыраабат айымдьылаах, көҕүрээбэт көрүүлэрдээх, үллэ турар үлэлээх, уостан хаалбат ыралаах, уостан түспэт ырыалаах буол – диэн өйтөн- санааттан түспэттик, өспөт өйдөбүл этэбин!
Эн, - ырыа киһи, куппут туурата, киһи киэнэ килбиэнэ, кэммит кэлэр кэрэһитэ, эдэр сааспыт илдьитэ буолаҕын. Иэйэр кутуҥ оонньуута иһирэххэ илдьиэхтин, талыы кэрэ куолаһыҥ тапталларга сирдиэхтин, матыыптарыҥ мааныта манньыйыыга тийиэрдиэхтин, дьүрүскэнин дьүөрэтэ дьүөгэлэри үөрдүөхтүн, толоруун туйгуна тойон сүрэҕи долгуттун, айар кутуҥ айылгыта Айыы дьонун астыннардын! Айыы кут айар таммаҕа буолан амалый!
Ырыа куттаах ыччат дьон!
Айар таммах буолан айыы сиригэр айыллыбыт ааккар, айымдьылаах ааккын харыстаа, Киһи буолан төрөөбµт килбиэннээх ааккын киттитимэ! Оҥоһууҥ быһыытынан олох олорон орох тэбэн, орто дойдуга ордук, туспа, уус-уран уратылаах суол оҥкулун оҥ. Үтүктээйиннэн үлүгэнийимэ, сүһүйүүннэн үлүһүйүмэ, сымыйаны сырсыма, барбаҕы батыһыма, атын омук алыбыгар алкыллыма! Саха омук миннээх аата – кини киэнэ, кини дьоһууна буол! Харыстаа ааккын, сах саҕаттан салҕана саҕыллар сахалыы ааккын! Таптаа Тат-Аар тылгын, итэҕэскин толорор, иитиллэр итэҕэлгин!
Саргы –талаан буолуохтун
Саха ырыата сайыннын!
Уххан. 2009 с.
Анна Борисова хаартыскаҕа түһэриитэ
Айар эйгэҕэ саха ырыата бараххан былыр-былыргыттан киһи кутугар-сүрүгэр сайан киирэр сайаҕаһын, иэтэр–куотар иһирэҕин, иҥэн киирэр истиҥин, өтөн киирэр өйдөбүлүн туохха холуоҥ баарай даа!
Куппут-сүрбүт кулукута, сурэх-дууһа чүмэчитэ хомоҕойдуур хоһооммут, ылбаҕайдыыр ырыабыт чорууннардаах дорҕооно, дьүөрэлэһэр дьүрүскэнэ тыыннарбытын тылыннарар, кэрэбитин кэҥэтэр да буоллаҕа.
Ырыа бараххан ыра баарын туххары ылланаахтыы туруоҕа, ырыа бараххан санаа баарын туххары сатарыйа туруоҕа, ырыа бараххан саха баарын туххары сайдан-үүнэн иһиэҕэ. Кини биһигини, ырыа-тойук аргыстаах ыра санаа суолунан ыччаттары ыҥыран ыксалаһыннара туруоҕа!
Дьэ, ол да иһин тылы өрө тутаҥҥыт, тыыллан-хабыллан тураҥҥыт ырыа аргыстаах сылдьар туһугар сүрэххитин тырымнатыҥ!
Утумнаммыт уратыны умнубаттыыр туһугар уран кэрэ тылынан, уйан нарын ырыаннан уһун уйэ тускулун уруйдааҥ, айхаллааҥ. Тыл уустарыгар тылгытын кылааннатыҥ, сахалыы саҥа сатабылыгар сайдарыҥ, айар майгыны алҕатыҥ. Сайдан, үүнэн бэйэҕит уратылаах суолгутун булуҥ.
Харыаннаахай дойдубут хайа баҕар муннугуттан халыан сүрэх ытыыр, хараастар ырыата хаһан да иһиллибэтин! Үөрүү-өрөгөй ырыата өрүү иһиллэ туруохтун, оҕо чоруун куолаһа оһуохайга холбостун, эдэр-эмэн этиитэ эһиэкэйгэ кыттыстын!
Бүтүн Саха сириттэн бүппэт этии иһилиннин, тула тулааһын эҥээриттэн , тоҕус тоҕойдорун аайыттан тойук дорҕоон дуорайан толоон аайы ньиргийдин! Аҕыс араас алаас сирдэриттэн алгыс буолан амалыйдын! Саха омук мустубут Сайсарытын сиригэр сайар санаа салгыннаах сайдам ырыа дьиэрэйдин!
Дьэ оччоҕо, санныларбыт көнөн, санааларбыт көтөн ырыа тула мустаммыт ыралардаах баҕабыт ылланарын туххары ыччат дьоммут дьолугар, ыраах олох туһугар ыллаан-туойан да биэриэхпит!
Үйэттэн үйэҕэ үүнэргэ, үөрүү тула мустаммыт өбүгэ өйдөбүлүн өрө уунан тураммыт, ырыа туһа дэһэммит, дьүөрэ тылы анааммыт, дьүрүскэнин таҥаммыт дьүһүйбэхтээн да туруохпут! Саха омук бараххан сайар күнүн сарыала, саргыта-дьаалыта салаллаахтаан кэлэрин саныыр ахтар буоламмыт санаабытын түмэммит сайа ыллаан да биэриэхпит!
Эдэр ырыа айааччы!
Айар тутар айылгылаах аҕыраабат айымдьылаах, көҕүрээбэт көрүүлэрдээх, үллэ турар үлэлээх, уостан хаалбат ыралаах, уостан түспэт ырыалаах буол – диэн өйтөн- санааттан түспэттик, өспөт өйдөбүл этэбин!
Эн, - ырыа киһи, куппут туурата, киһи киэнэ килбиэнэ, кэммит кэлэр кэрэһитэ, эдэр сааспыт илдьитэ буолаҕын. Иэйэр кутуҥ оонньуута иһирэххэ илдьиэхтин, талыы кэрэ куолаһыҥ тапталларга сирдиэхтин, матыыптарыҥ мааныта манньыйыыга тийиэрдиэхтин, дьүрүскэнин дьүөрэтэ дьүөгэлэри үөрдүөхтүн, толоруун туйгуна тойон сүрэҕи долгуттун, айар кутуҥ айылгыта Айыы дьонун астыннардын! Айыы кут айар таммаҕа буолан амалый!
Ырыа куттаах ыччат дьон!
Айар таммах буолан айыы сиригэр айыллыбыт ааккар, айымдьылаах ааккын харыстаа, Киһи буолан төрөөбµт килбиэннээх ааккын киттитимэ! Оҥоһууҥ быһыытынан олох олорон орох тэбэн, орто дойдуга ордук, туспа, уус-уран уратылаах суол оҥкулун оҥ. Үтүктээйиннэн үлүгэнийимэ, сүһүйүүннэн үлүһүйүмэ, сымыйаны сырсыма, барбаҕы батыһыма, атын омук алыбыгар алкыллыма! Саха омук миннээх аата – кини киэнэ, кини дьоһууна буол! Харыстаа ааккын, сах саҕаттан салҕана саҕыллар сахалыы ааккын! Таптаа Тат-Аар тылгын, итэҕэскин толорор, иитиллэр итэҕэлгин!
Саргы –талаан буолуохтун
Саха ырыата сайыннын!
Уххан. 2009 с.
Анна Борисова хаартыскаҕа түһэриитэ
« Төттөрү