Өрөгөй ырыатын билэҕин дуо?
27 сентября 2008, 11:06.
Үгүстэр «Сахам сирэ барахсан» диэн Иван Гоголев хоһоонугар, Грант Григорян муусукатыгар ырыаны туруорса сатаабыттара. Ити этии хаалбыта. «Ырыа нуотата түһүүтэ-тахсыыта уустуга бэрт, анал академическай уөрэхтээх эрэ киһи куолаһа кыайар» диэн курдук тыл-өс баара. Маны тэҥэ, кистэл суох, «бэйэлэрэ мусукаана суох буолан Григорян диэн атын омук киһитинэн айдарбыттар диэхтэрэ, патриотичнайа суох» диэбит буолуохтаахтар. Ону өйдүөххэ сөп. Итини таһынан, суруйааччылар сойуустарын икки ардыгар баар хатыһыы туох эрэ оруолу оонньообута быһыылааҕа.
Кэлин Суорун Омоллоон ытык кырдьаҕас бэйэтин аптарытыатынан күөнтээн улахан тэрээһиннэргэ Өрөгөй ырыатын быһыытынан «Саргы-дьаалы...» диэн тылларынан саҕаланар «Ньургун Боотур» опера либреттота ыллана сылдьыбыттааҕа. Ол ырыа, хата, өрөҕөйдөөх баҕайы курдук этэ.
Чэ, ол ааспыт дьыала... Билигин биһиги Өрөгөй ырыалаахпыт. Онтубут уоҥҥа чугаһыыр сыл устата тыаһаан-ылланан кэллэ. Ол эрээри... Билигин мин билэр дьоммуттан бука барыларыттан «Гимн тылын билэҕин, муусукатын өйдүүгүн дуо?» диэн ыйыта сатаан кэбистим. Си саараама, алҕаска биир да киһи билбэт, өйдөөбөт. Дьикти. Дьиҥинэн, уонча сыл тухары өйдүөххэ сөп этэ.
Биллэн турар мин норуодунай бэйээттэр Савва Тарасов, Михаил Тимофеев суруйар-хоһуйар дьоҕурдарыгар адьас саарбахтаабаппын. Оннук кыаҕым, быраабым да суох. Ол эрээри, кэлин бу Өрөгөй ырыатын тылларын ааҕан баран , кистии барбаппын, «дьон өйдөөбөтө, нойосуус билбэтэ сөп эбит» диэн санаалар үөскээтилэр. Быһата, бэйээттэрбитин бэлиитикэнэн киирэн олус олуйаннар бу маннык бородууксуйаны айдаран таһаарбыттар дии санаатым. Быһата, сакаастаабыттар — оҥорбуттар. Туох да иэйии, долгуйуу, дууһа суох. Барыта кураанах күүрээн, оҥоһуу пафос (бэйээттэр ону бэйэлэрэ да бэркэ билэллэрэ буолуо). Ол курдук: дьоллоох туску, сандаара сырдааһын, ыҥыра ыллааһын, киэн туттуу, тойугу туойуу, өркөн-өрөгөй, алмаас таас, үрдүү туруу, угуттуур уу, эрчими эбии, олохтуур уох, айхаллаах суол, арчылыыр аар аргыс, дьоһун, дуолан, сайдыы аартыга, түөрэх түһүүтэ... Барыта итинник. Киһи хомойуон курдук.
Өскөтүн мин иккистээн эр киһи буолан төрөөтөхпүнэ, спортсмен буоллахпына, күрэхтэһиигэ бастаан бочуот пьедесталыгар ыттан турдахпына, ити гимн тыаһаатаҕына мин долгуйан хараҕым уута бычалыйан тахсыа суоҕа. Бу өрөгөй ырыатыгар мин төрөөбүт, тапталлаах Сахам сирин кута-сүрэ суох. Бэйэҕит да булан ааҕыҥ.
Александра ОЛЕСОВА,
тыыл бэтэрээнэ
«Кыым», 2008 с., балаҕан ыйын 25 күнэ, 38 №
Хаартыска www.geraldika.ru саайтан ылылынна
"Ырыа кырдала" саайтан эбии:
САХА ӨРӨСПҮҮБҮЛҮКЭТИН ӨРӨГӨЙҮН ЫРЫАТА (ГИМН)
С.И. Тарасов, М.Е. Тимофеев тыллара, К.А. Герасимов музыката
Сахам сирэ дьоллоох тускуга
Саһарҕалыы ыҥыра ыллыыр.
Илинтэн арҕаа ол кустуга
Алмаас таас курдук сандаара сырдыыр.
Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута
Модун Россия киэн туттуута,
Өркөн өрөгөй тойугун туойдун,
Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун!
Үллэр үөстээх Өлүөнэ Эбэ
Өлбөт мэҥэ угуттуур уулаах.
Элбэх омукка эрчим эбэр,
Или-эйэни олохтуур уохтаах.
Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута
Модун Россия киэн туттуута,
Өркөн өрөгөй тойугун туойдун,
Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун!
Ааспыт кэммит айхаллаах суола
Арчылыыр аар алгыһын биэрдэ.
Сахабыт сирэ дьоһун, дуолан
Сайдыы аартыгар түөрэҕэ түстэ.
Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута
Модун Россия киэн туттуута,
Өркөн өрөгөй тойугун туойдун,
Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун!
« Төттөрү