ЫРЫА – ДУУҺА ИЭЙИИТЭ
14 августа 2008, 16:18.
Алексей Васильевичка субуоннаан эҕэрдэлээбиппитигэр уонна кэпсэтиэхпин баҕарарбын эппиппэр олус соһуйар:
— Төрөөбүт күнүм кэлбитин кимиэхэ да эппэтэҕим ээ. Кэргэммин Екатеринаны кытта дуэттаабыппыт 25 сылыгар уонна 50 сааспын туолбут үбүлүөйбүнэн сибээстээн сэтинньи ый бүтэһигэр биирдэ Дьокуускайга үбүлүөйдээри сылдьабыт. 25 сыллаах үлэбитинэн кэнсиэр көрдөрүөхтээхпит ээ, — диир кини.
— Төрөөбүт күнүм кэлбитин кимиэхэ да эппэтэҕим ээ. Кэргэммин Екатеринаны кытта дуэттаабыппыт 25 сылыгар уонна 50 сааспын туолбут үбүлүөйбүнэн сибээстээн сэтинньи ый бүтэһигэр биирдэ Дьокуускайга үбүлүөйдээри сылдьабыт. 25 сыллаах үлэбитинэн кэнсиэр көрдөрүөхтээхпит ээ, — диир кини.
Ол гынан баран от ыйын 28 күнүгэр 50 саас тиийэн кэллэҕэ эбээт!
Егоровтар икки уоллаахтар, үс сиэннээхтэр. Улахан уол Алексей (Өркөн) Саха тыйаатырыгар, оттон кыра уол Андрей (Харысхан) «Стерх» страховой хампаанньаҕа үлэлииллэр. Алексей Екатеринатын кытта холбоһоругар 24 саастааҕа. Екатерина 21-дээх эрэ эбит.
— Эдэр эрдэххититтэн ханна олоруохтааххытын, тугу ситиһиэхтээххитин былаанныыр этигит дуо?
—Тугу да былааннаабат этибит. Дьокуускайга дьиэлэнэр, даачаланар туһунан өйгө да суоҕа. Олох бэйэтэ сирдээн иһэр. 1978-1979 сс. Ытык Күөлгэ муусука оскуолатыгар учууталлаабытым. 1979 сыллаахха аармыйаҕа икки сыл сулууспалаан кэлбитим. 1981 с. «Чороон» ансаамбылы тэрийбиппит Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай филармония буолбута, кэлин Эстрада тыйаатырыгар кубулуйбута. Урут, оҕолорбут кыра эрдэхтэринэ, 1986 с. Бүлүү куоратыгар чуут көһөн бара сыспыппыт. Миэхэ ыҥырыы кэлбитэ. Ол эрээри соһуччу баҕайы олорор сир көстөн барбатахпыт. Билигин Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуот айымньытын Киинигэр оҕо устуудьуйатын аһан үлэлэппиппит 4 сыл буолла. Барыта 16 оҕону ырыаҕа уһуйабыт.
— Алексей, дьиэ кэргэҥҥэ аҕа оруола быһаарар суолталаах. Уолаттаргын үөрэтэн-такайан киһи оҥортуургар туох ньыманы туһаммыккыный? Оҕо иитиитэ туох ыарахаттардааҕый?
— Икки уолум улаатан, кэргэннэнэн, билигин бэйэлэрэ ыал аҕалара. Биллэн турар, аҕа оруола дьиэ кэргэҥҥэ улахан бөҕө буоллаҕа дии. Уолаттарбын илиибинэн хаһан да дьарыйбатаҕым. Аҕаны оҕо ытыктыы үөрэниэхтээх. Аҕа биир көрүүтэ, аҕа биир буойар тыла оҕону иһитиннэриэхтээх. Биһиги дьиэбитигэр — мэлдьи оннук. Уолаттарбын кытары доҕордуубут. Оҕолорбут доҕотторун барыларын билэбит. Биһиэхэ күүлэйдии кэллэхтэринэ, подъезка, дьиэ таһыгар хаһан да туруорааччыбыт суох, дьиэҕэ ыҥыран, кэпсэтэн, барытын көрө-истэ сылдьар буоларбыт. Оҕо дьонуттан тугу да кистиэ суохтаах. Төрөөбүт күннэрин бэлиэтиир буоллахтарына, дьиэбитин туран биэрэрбит. Үөрэххэ туттарсалларыгар идэлэрин бэйэлэрэ талбыттара. Улахан уол Алеша эрдэттэн артыыс буолуон баҕарара. Тугу эмэ оонньоон көрдөрөргө, толкуйдуурга хараҕа уоттанан, сирэйэ сырдаан кэлээччи. Оттон Андрейбыт кыра эрдэҕиттэн чопчу наукаҕа чугас. Математикаҕа сөбүлээн үөрэнэрэ. Ол иһин экэнэмиис буолбута. Үөрэххэ туттарсалларыгар туох да кэпсэтии, билсии көрдөөбөккө, бэйэлэрин баҕаларынан, өйдөрүнэн оҕолору кытта тэҥҥэ туттарсан киирбиттэрэ.
— Төрөөбүт сиргэр, Бүлүү Тыымпытыгар, төһө сылдьаҕын?
— Хас сайын аайы оттуу барабыт. Быйыл хойутаатыбыт. Субуотаҕа барыахтаахпыт. Дэриэбинэҕэ сылдьарбын сөбүлүүбүн. Онно дьон быдан суобастаахтар, үрдүк култууралаахтар дии саныыбын. Саха эмээхситтэрин сөҕөбүн. Дьиҥнээх аристократкалар. Кэлбит киһини ыҥыран, чэйдэтэн, туохха наадыйаргын барытын ыйытан, киһи кэпсиирин-ипсиирин өтө көрөн олорор буолааччылар. Хайа кыалларынан барытын табыгастаах гына оҥоро сатыыллар.
— Ханнык улуус дьонун бэйэҕэр чугастык саныыгын?
— Биһиэхэ бүлүүлэргэ маарынныыр, киэҥ көҕүстээх, турбут-олорбут, сытыы-хотуу дьон, кэргэним дойдутугар, Чурапчыга, бааллар. Хайа да улуус туох эрэ туспалаах, үчүгэйдээх. Ол иһин ити чурапчылары билэрдии, үөрэнэн хаалбычча, этэбин.
— Эһиги дьиэ кэргэн саамай ыкса доҕотторгут, сылдьыһар ыалгыт кимнээхтэрий?
— Кэргэннии Мохначевскайдар — Владимир уонна Валентина Чиркова. Бииргэ төрөөбүт кэриэтэ дьоммут. Владимирдыын биһиги 30-н тахса сыллааҕыта билсиэхпититтэн төлөпүөннэспэтэх күммүт суох. Биһиги бииргэ төрөөбүт алтыабыт, кэргэним аах бэһиэлэр. Онон 11 ыал бары ыга тутуһан олоробут.
— Билигин икки-үс көлүөнэ эрэ дьон аймахтаһаллар. Онтон умнуһан, тэйсэн бараллар.
—Сэбиэскэй кэминээҕи ыаллар үксэ элбэхтии оҕолоох буолан итинник көстүү тахсара буолуо. Ол эрээри биһиги аймахтарбытын барытын билэбит. Сиэннэрбитигэр билиһиннэрэбит. Ол дьонуҥ оччо убайдаахпын, бачча эдьиийдээхпин диэн ааҕа-суоттуу сылдьаллар ээ. Төрөөбүт күннэргэ, бырааһынньыктарга аймахтарбыт оҕолорун барыларын бииргэ түмэбит. Кинилэр эмиэ бырааһынньыктарыгар барыбытын ыҥыраллар. Даача үлэтигэр эмиэ бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөһөбүт.
— Сиэн оҕо оҕоҕунааҕар ордук минньигэс диэччилэр. Сиэннэргин төһө атаахтатаҕын?
— Итинник тэҥниир сыыһа. Бэйэм оҕом диэн туспа күндү. Оҕом оҕото, сиэним эмиэ. Киһи сааһырдаҕына, түспэтийэн, сымнаан иһэр. Ол иһин кыра оҕоҕо сыһыан кытта уларыйар. Мөҕөр-этэр, буойсар-хаайсар диэҥҥэ кыһаллыбаккын. Сыллыы-ууруу сылдьаҕын. Сиэннэрим аҕаларын тылын истэллэр. Тугу эттэ да быһа гыммакка толороллор. «Оруобуна бэйэбит курдук» дии санааччыбын. Улахан сиэним Уйгун быйыл 6 сааһыгар Саха гимназиятыгар туттарсан киирдэ. Ырыаҕа сыстыах курдук.
—Алексей, ырыаны эн төһө түргэнник айаҕыный?
— Ырыаны суруйуу диэн, сорохтор саныылларын курдук, оннук айылаах ыарахан үлэ буолбатах. Ырыа — дууһа иэйиитэ. Хаһан баҕарар киирэн кэлэр. Сарсын дуу, бүгүн дуу олорон эрэ ырыаны айыам диэн былааннаабаккын. Ырыа үс мүнүүтэ, биэс мүнүүтэ иһигэр айыллыан сөп. Клавишаны баттыы олордоххо, араас матыып көтөн түһэр. Ону тутан ылар улахан дьол. Саҥаны арыйыыга тэҥнээх. Ырыа иэйиитэ, хоһооно, доҕуһуола уонна толорооччута суох сатаммат.
— Билиҥҥи ырыалар урукку ырыалар курдук дьон-норуот сүрэҕэр тоҕо иҥэн хаалбаттарый, уостан-уоска бэриллэн испэттэрий?
— Ырыа бэйэтэ дьылҕалаах буолар. Табыллыбыт ырыа айар киһи дьоҕурун, талаан саамай чыпчаалын көрдөрөр. Киһи ырыаны айарыгар дьылҕата хайдах буолуон билбэт, үйэлэргэ ылланыа дии санаабат. Урут ырыа аҕыйах, айааччы эмиэ оннук этэ. Сылга сүүрбэччэ ырыа айылыннаҕына баһыыба буолара. Ону тарҕатар араадьыйа, тэлэбиисэр суох. Ким эрэ ханна эрэ истибит ырыата уостан-уоска бэриллэн иһэр. Баҕар, ол иһин буолуо. Оттон билигин ырыаһыт элбэх, дьиҥнээх талааннаах ырыаһыт, орто эрэ ырыаһыт уонна ырыаһыт буолбатах ырыаһыт. Сахалыы тыллаах үс араадьыйа үлэлиир. Ханнык баҕарар киһи ырыа айан, уһултаран баран, араадьыйаҕа илдьэн туттардаҕына үөрүүнэн ылаллар.
Егоровтар икки уоллаахтар, үс сиэннээхтэр. Улахан уол Алексей (Өркөн) Саха тыйаатырыгар, оттон кыра уол Андрей (Харысхан) «Стерх» страховой хампаанньаҕа үлэлииллэр. Алексей Екатеринатын кытта холбоһоругар 24 саастааҕа. Екатерина 21-дээх эрэ эбит.
— Эдэр эрдэххититтэн ханна олоруохтааххытын, тугу ситиһиэхтээххитин былаанныыр этигит дуо?
—Тугу да былааннаабат этибит. Дьокуускайга дьиэлэнэр, даачаланар туһунан өйгө да суоҕа. Олох бэйэтэ сирдээн иһэр. 1978-1979 сс. Ытык Күөлгэ муусука оскуолатыгар учууталлаабытым. 1979 сыллаахха аармыйаҕа икки сыл сулууспалаан кэлбитим. 1981 с. «Чороон» ансаамбылы тэрийбиппит Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай филармония буолбута, кэлин Эстрада тыйаатырыгар кубулуйбута. Урут, оҕолорбут кыра эрдэхтэринэ, 1986 с. Бүлүү куоратыгар чуут көһөн бара сыспыппыт. Миэхэ ыҥырыы кэлбитэ. Ол эрээри соһуччу баҕайы олорор сир көстөн барбатахпыт. Билигин Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуот айымньытын Киинигэр оҕо устуудьуйатын аһан үлэлэппиппит 4 сыл буолла. Барыта 16 оҕону ырыаҕа уһуйабыт.
— Алексей, дьиэ кэргэҥҥэ аҕа оруола быһаарар суолталаах. Уолаттаргын үөрэтэн-такайан киһи оҥортуургар туох ньыманы туһаммыккыный? Оҕо иитиитэ туох ыарахаттардааҕый?
— Икки уолум улаатан, кэргэннэнэн, билигин бэйэлэрэ ыал аҕалара. Биллэн турар, аҕа оруола дьиэ кэргэҥҥэ улахан бөҕө буоллаҕа дии. Уолаттарбын илиибинэн хаһан да дьарыйбатаҕым. Аҕаны оҕо ытыктыы үөрэниэхтээх. Аҕа биир көрүүтэ, аҕа биир буойар тыла оҕону иһитиннэриэхтээх. Биһиги дьиэбитигэр — мэлдьи оннук. Уолаттарбын кытары доҕордуубут. Оҕолорбут доҕотторун барыларын билэбит. Биһиэхэ күүлэйдии кэллэхтэринэ, подъезка, дьиэ таһыгар хаһан да туруорааччыбыт суох, дьиэҕэ ыҥыран, кэпсэтэн, барытын көрө-истэ сылдьар буоларбыт. Оҕо дьонуттан тугу да кистиэ суохтаах. Төрөөбүт күннэрин бэлиэтиир буоллахтарына, дьиэбитин туран биэрэрбит. Үөрэххэ туттарсалларыгар идэлэрин бэйэлэрэ талбыттара. Улахан уол Алеша эрдэттэн артыыс буолуон баҕарара. Тугу эмэ оонньоон көрдөрөргө, толкуйдуурга хараҕа уоттанан, сирэйэ сырдаан кэлээччи. Оттон Андрейбыт кыра эрдэҕиттэн чопчу наукаҕа чугас. Математикаҕа сөбүлээн үөрэнэрэ. Ол иһин экэнэмиис буолбута. Үөрэххэ туттарсалларыгар туох да кэпсэтии, билсии көрдөөбөккө, бэйэлэрин баҕаларынан, өйдөрүнэн оҕолору кытта тэҥҥэ туттарсан киирбиттэрэ.
— Төрөөбүт сиргэр, Бүлүү Тыымпытыгар, төһө сылдьаҕын?
— Хас сайын аайы оттуу барабыт. Быйыл хойутаатыбыт. Субуотаҕа барыахтаахпыт. Дэриэбинэҕэ сылдьарбын сөбүлүүбүн. Онно дьон быдан суобастаахтар, үрдүк култууралаахтар дии саныыбын. Саха эмээхситтэрин сөҕөбүн. Дьиҥнээх аристократкалар. Кэлбит киһини ыҥыран, чэйдэтэн, туохха наадыйаргын барытын ыйытан, киһи кэпсиирин-ипсиирин өтө көрөн олорор буолааччылар. Хайа кыалларынан барытын табыгастаах гына оҥоро сатыыллар.
— Ханнык улуус дьонун бэйэҕэр чугастык саныыгын?
— Биһиэхэ бүлүүлэргэ маарынныыр, киэҥ көҕүстээх, турбут-олорбут, сытыы-хотуу дьон, кэргэним дойдутугар, Чурапчыга, бааллар. Хайа да улуус туох эрэ туспалаах, үчүгэйдээх. Ол иһин ити чурапчылары билэрдии, үөрэнэн хаалбычча, этэбин.
— Эһиги дьиэ кэргэн саамай ыкса доҕотторгут, сылдьыһар ыалгыт кимнээхтэрий?
— Кэргэннии Мохначевскайдар — Владимир уонна Валентина Чиркова. Бииргэ төрөөбүт кэриэтэ дьоммут. Владимирдыын биһиги 30-н тахса сыллааҕыта билсиэхпититтэн төлөпүөннэспэтэх күммүт суох. Биһиги бииргэ төрөөбүт алтыабыт, кэргэним аах бэһиэлэр. Онон 11 ыал бары ыга тутуһан олоробут.
— Билигин икки-үс көлүөнэ эрэ дьон аймахтаһаллар. Онтон умнуһан, тэйсэн бараллар.
—Сэбиэскэй кэминээҕи ыаллар үксэ элбэхтии оҕолоох буолан итинник көстүү тахсара буолуо. Ол эрээри биһиги аймахтарбытын барытын билэбит. Сиэннэрбитигэр билиһиннэрэбит. Ол дьонуҥ оччо убайдаахпын, бачча эдьиийдээхпин диэн ааҕа-суоттуу сылдьаллар ээ. Төрөөбүт күннэргэ, бырааһынньыктарга аймахтарбыт оҕолорун барыларын бииргэ түмэбит. Кинилэр эмиэ бырааһынньыктарыгар барыбытын ыҥыраллар. Даача үлэтигэр эмиэ бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөһөбүт.
— Сиэн оҕо оҕоҕунааҕар ордук минньигэс диэччилэр. Сиэннэргин төһө атаахтатаҕын?
— Итинник тэҥниир сыыһа. Бэйэм оҕом диэн туспа күндү. Оҕом оҕото, сиэним эмиэ. Киһи сааһырдаҕына, түспэтийэн, сымнаан иһэр. Ол иһин кыра оҕоҕо сыһыан кытта уларыйар. Мөҕөр-этэр, буойсар-хаайсар диэҥҥэ кыһаллыбаккын. Сыллыы-ууруу сылдьаҕын. Сиэннэрим аҕаларын тылын истэллэр. Тугу эттэ да быһа гыммакка толороллор. «Оруобуна бэйэбит курдук» дии санааччыбын. Улахан сиэним Уйгун быйыл 6 сааһыгар Саха гимназиятыгар туттарсан киирдэ. Ырыаҕа сыстыах курдук.
—Алексей, ырыаны эн төһө түргэнник айаҕыный?
— Ырыаны суруйуу диэн, сорохтор саныылларын курдук, оннук айылаах ыарахан үлэ буолбатах. Ырыа — дууһа иэйиитэ. Хаһан баҕарар киирэн кэлэр. Сарсын дуу, бүгүн дуу олорон эрэ ырыаны айыам диэн былааннаабаккын. Ырыа үс мүнүүтэ, биэс мүнүүтэ иһигэр айыллыан сөп. Клавишаны баттыы олордоххо, араас матыып көтөн түһэр. Ону тутан ылар улахан дьол. Саҥаны арыйыыга тэҥнээх. Ырыа иэйиитэ, хоһооно, доҕуһуола уонна толорооччута суох сатаммат.
— Билиҥҥи ырыалар урукку ырыалар курдук дьон-норуот сүрэҕэр тоҕо иҥэн хаалбаттарый, уостан-уоска бэриллэн испэттэрий?
— Ырыа бэйэтэ дьылҕалаах буолар. Табыллыбыт ырыа айар киһи дьоҕурун, талаан саамай чыпчаалын көрдөрөр. Киһи ырыаны айарыгар дьылҕата хайдах буолуон билбэт, үйэлэргэ ылланыа дии санаабат. Урут ырыа аҕыйах, айааччы эмиэ оннук этэ. Сылга сүүрбэччэ ырыа айылыннаҕына баһыыба буолара. Ону тарҕатар араадьыйа, тэлэбиисэр суох. Ким эрэ ханна эрэ истибит ырыата уостан-уоска бэриллэн иһэр. Баҕар, ол иһин буолуо. Оттон билигин ырыаһыт элбэх, дьиҥнээх талааннаах ырыаһыт, орто эрэ ырыаһыт уонна ырыаһыт буолбатах ырыаһыт. Сахалыы тыллаах үс араадьыйа үлэлиир. Ханнык баҕарар киһи ырыа айан, уһултаран баран, араадьыйаҕа илдьэн туттардаҕына үөрүүнэн ылаллар.
— Маҥнай матыып айыллар дуу, хоһоон дуу?
— Поэтическай айымньыны дэҥ киһи айар. Ырыа, бастатан туран, хоһооҥҥо олоҕуруон наада. Оччоҕуна эрэ ис хоһоон баар буолар. Түбэһиэх матыып, киһиэхэ, биллэн турар, киирэн кэлэр. Оттон хоһоон тылларыгар сөп түбэһэр матыып ис хоһоону өйдүүртэн тахсар. Ырыаны айааччы хоһооҥҥо олоҕуруохтаах. Көннөрү матыыбы айан баран, күннээҕи туттар тылларынан ырыаны айар дьон бааллар. Ити толору ырыа буолбатах. Саха тыла олус баай. Аҥаардас биир ньэлбэйбит, ньолбойбут, ньалбайбыт, ньылбыйбыт диэн ойуупуур тыллар тус-туһунан хартыынаны көрдөрер суолталаахтар. Маны тыл туттугун билэр эрэ киһи хараҕар оҥорон көрөр ээ.
— Чахчы хаачыстыбалаах, өр үйэлээх ырыа айылларын туһугар тугу оҥоруохха сөбүй?
—Араадьыйа үлэһиттэрэ тылга-өскө болҕомтолоох, ирдэбиллээх буолуохтарын баҕарабын. Түбэһиэх ырыаны буолбакка, үчүгэйин, тыла олохтооҕун талан тыаһатар, дьону-сэргэни сөпкө ыллыырга үөрэтэр үчүгэй буолуо этэ. Холобур, «Наада миэхэ эйиигиттэн ыраас тапталыҥ
Нарын тылларыҥ, ырыаларыҥ..." - диэн олох сыыһа этии. Кыра оҕолор истэ улааталлар эбээт. Итинник саҥарар сөп эбит дии саныы улааталлара туох үчүгэйдээх буолуой?! Сахалыы истиил, сахалыы этии ханна баарый? Холоон да ырыаны күнү быһа хатайдаан дьоҥҥо соҥнуур, туох аанньа буолуой. Култуура үлэһиттэрэ буоларбыт быһыытынан тылбыт култууратын харыстыахтаахпыт. Норуоту үчүгэй эйгэҕэ иитиэхтээхпит.
— Оттон сорох ырыа тылыгар охсуутун сыыһа туруоран ыллыыллар дии: «Доо-ҕоччуу-гуом маннык кээ-рэ саа-ман саа-йын кэлбии-тин үөрэ көөр-сүөҥ ээ-тэ дуо?"
— Охсууну уларытыахха сөп. Өскөтүн охсуу тыл ис хоһоонун уларыппат буоллаҕына. Саха тыла баай буолан, сас-саас, сүр-сүүр уо.д.а. тыллары сэрэхтээхтик көрөн туттуохха сөп.
— 2004 сылтан СӨ ырыанньык ааптардарын Сойууһун бэрэссэдээтэлэ буолаҕын, ордук ханнык хайысхаҕа кичэйэн үлэлиигин?
— Саха сиригэр устуудьуйаны киэҥник үлэлэтэр кыах суох. Барыһы аҕалбат. Нэһиилэ диискэ сыанатын эрэ сабар. Холобур, биир саамай таһаарыылаахтык үлэлиир ырыаһыт диискэтэ сылга муҥутаан 1500-2000 устуука атыыланар. Ол гынан баран сахалыы ырыаны тарҕатыы дууһаҕа үөрүүнү аҕалар. Биһиги «ДЭУ Лена" тэрилтэ өйөөһүнүнэн сахалыы караокены, уостан түспэт ырыапары үйэтиппиппит хас да сыл буолла, элбэх альбому таһаардыбыт.
— Омук ырыатын өйдөөбөт да буолларбыт, тоҕо матыыбын эрэ иһин сөбүлээн истэбитий?
— Омук ырыаһыттара ырыа улахан ырыынагар тахсар кыахтаахтар, ону харчы эрэ буолбакка, бэлиитикэ быһаарар. Саха эдэр ырыаһыттарыттан, холобур, Лэгэнтэй, Далаана омуктартан итэҕэһэ суох ырыалары айаллар, ыллыыллар дии саныыбын. Уопсайынан, Арассыыйаҕа кэлин киһилии ырыа аҕыйахтык тахсар. Дьоҥҥо дэбигис киирэр тыллаах-өстөөх, чычаас өйдөбүллээх ырыаларынан толорубут. Ардыгар ырыаны биирдэ истэн баран, «соччото суох эбит» дии саныыгын. Ол ырыаҕын тыаһат да тыаһат, иһитиннэр да иһитиннэр, соҥноо да соҥноо буоллахтарына, кэлин үөрэнэн хаалаҕын, «ээ, син үчүгэй эбит ээ» дии саныыгын.
— Сахаттан билигин баар дьонтон саамай ытыгылаан кимнээҕи ааттыаҥ этэй?
— Бастакы бэрэсидьиэммит Михаил Ефимович Николаевы. Кини үлэлиир кэмигэр саҕалаабыт бырайыактара бүгүн үтүөнү эрэ аҕалаллар, саха норуотун күүскэ сайыннарарга туһуламмыттар эбит. Ытыктыыбын Ухханы, Багдарыын Сүлбэни, Сергей, Марфа Расторгуевтары, Тумус Мэхээлэни. Бу дьон норуоппут туһа диэн олорор, саханы саха дэтэр дьон буоллахтара.
Биһиги Алексей Васильевичтыын үгүһү кэпсэттибит, норуоппут инники дьылҕатын, дьон-сэргэ майгыта уларыйан эрэрин, ыччат кыһалҕатын уо.д.а. туһунан... Оттон хаһыат сирэйэ, өрүү буоларын курдук, тиийбэтэ. Сэтинньигэ эргиллэн кэлэн кэргэннии Екатерина Алексей Егоровтар айар үлэлэрин уонна инники былааннарын туһунан өссө сиһилии билсиэхпит.
Светлана ТИМОФЕЕВА
«Кыым», 2008 с., от ыйын 31 күнэ, 31 №
« Төттөрү