Сахалыы куттаах Ольга Подлужная
 (голосов: 10)
Оля терөппүттэрэ омуктарынан украинецтар. Отут сыл анараа өттүгэр Украинаттан Саха сиригэр көһөн кэлбиттэрэ. Оля долгуйар дьоллоох Дьокуускай куоракка дьиэ кэргэнигэр саамай кыра, төрдүс оҕонон күн сирин көрбүтэ. Сэттэ сааһын туолбутугар ийэлээх аҕата сөбүлэһэн баран кыыстарын музыка үрдүкү оскуолатыгыр фортепиано кылааһыгар үөрэттэрэ биэрбиттэрэ. Дьэ, мантан ыла олох интэриэһинэй умсулҕаннаах суолун устун айан саҕаланар.

КЭРЭ ЭЙГЭҔЭ УҺУЙУЛЛУУ - МУЗЫКА ҮРДҮКҮ ОСКУОЛАТА

- Мин кыра сааспыттан оҕо-оҕо курдук мэниктии, сүүрэ-көтө, атаахтыы улааппатаҕым. Бэйэм үөлээннээхтэрбиттэн атыным диэн бэрт дуоспуруннаах, элбэх саҥата-иҥэтэ суох оҕо этим. Муннукка турбуппун да, улахан буруйу оҥорбуппун да өйдөөбөппүн. Тоҕо диэтэххэ, бастакы кылаастан саҕалаан туйгуннук үөрэммитим. Биэс сыанаттан атыны билбэт этим. Үөрэхпэр олуһун кыһалларым, куруук саҥаны билэ сатыырым, үгүс кинигэни ааҕарым, кылааспар уон сыл тухары ыстаарыста этим. Оскуоланы бүтэриэхпэр диэри музыка үрдүкү оскуолатын интернатыгар олорон улааппытым. Сэттэлии буолан коттедж дьиэлэргэ олорбуппут. Мин олохсуйбут дьиэбэр биир да куорат оҕото суоҕа. Саха сирин араас улуустарыттан кэлбит оҕолору кытары олорбутум. Сэттэ сааспар диэри биир да сахалыы тылы билбэт этим. Хата биир сылынан сахалыы тылы өйдүүр буолбутум. Тоҕо диэтэххэ, тулалыыр эйгэм барыта сахалыы этэ. Онтон саха тылынан саҥарар кыахтаахпын диэн санааттан сиэттэрэн, умсугуйан туран үөрэтэн барбытым. Саха тылын уруогар нуучча оҕолоро үөрэммэт этилэр. Мин төттөрүтүн саха оҕолорун кытары биир да уруогу көтүппэккэ сылдьарым. Мин санаабар, киһи кыра сааһыгар тылы түргэнник ылынар. Бииргэ үөрэнэр оҕолорум бары сахалар буолан, саха тылын үөрэтэрбэр чэпчэки этэ. Үрдүкү кылаастарга тахсан баран тосту уларыйан хаалбытым. Киирэн-тахсан, кэпсэтэн-ипсэтэн, оскуолам иһинэн ыытыллар араас бырааһынньыктарга, күрэхтэргэ көхтөөхтүк кыттар буолбутум. Учууталларым туох баар эппиэтинэстээх үлэни эрэнэн миэхэ толоттороллоро. Үөрэхтэригэр мөлтөх оҕолору дьарыктааччыбын. Кинилэргэ төһө кыалларынан көмөлөһө сатааччыбын. Интернат - олох оскуолата. «Хайдах тыыннаах төрөппүттэрдээх аата оҕолорун интернакка биэрэллэрий?» - диэн сорох дьон соһуйаллар. Биир өттүнэн ылан көрдөххө, интернакка улааппыт оҕо эппиэтинэстээх, олоххо бэлэмнээх буолар эбит. Бэйэмсэх оҕолору интернакка убаастаабаттар. Сүүһүнэн оҕо уонна биир иитээччи. Туоххун барытын тэҥник үллэстэҕин, хайҕаатахтарына барыбытын хайҕыыллар, мөхтөхтөрүнэ барыбытын мөҕөллер. Биир улахан дьиэ кэргэн курдук эйэлээхтик олорбуппут. Интернакка олорбут оҕо ханнык баҕар обществоҕа дьону кытары уопсай тылы булан сылдьар. Улахан олоххо үктэнэригэр бэлэм буолар. Ол иһин, төрөппүттэрбэр миигин интернакка биэрбиттэригэр махталым муҥура суох.

САҤА ОЛОХ САҔАЛАНЫЫТА

- Оскуолабын бүтэрэр сылым тиийэн кэллэ. Үгүс доҕотторум курдук Москваҕа эбэтэр Питерга үөрэнэр баҕа санаа баара. Төрөппүттэрим кырдьаҕас буоланнар, ыраах сиргэ барарым уустук этэ. Толкуйдаан баран музыкам үрдүкү оскуолатыгар хаалбытым. Икки сыл этэҥҥэ үөрэнэ сылдьан соһуччу улаханнык ыалдьыбытым. Ыарахан эпэрээссийэ кэнниттэн профессиональнай музыкаҕа төннөр кыаҕым суоҕа. Санаабын түһэрбэккэ Санкт-Петербурдааҕы управление уонна экономика Академиятыгар туттарсан киирбитим уонна кыһыл дипломунан бүтэрбитим.Үөрэҕим кэннэ Академиябар иитэр үлэҕэ методиһынан үлэлии хаалбытым. Онтон билигин «КопирТехСервис» хампаанньаҕа маркетинг уонна реклама салаатыгар менеджеринэн үлэлии-хамсыы, айа-тута сылдьабын. Артыыс үйэтэ олус кыра. Айар идэлээх киһи сарсыҥҥы күнүгэр эрэлэ суох. Тоҕо диэтэххэ, биир кэм олуһун диэн аатыран бараҕын, араас тэрээһиннэргэ тохтоло суох ыҥыраллар, сорох кэм аатын умнуллан хаалар, ыҥыраллара да аҕыйыыр. Ол иһин, киһи киһи курдук сүрүн хамнастаах үлэлээх буоларым ордук. Тус бэйэм, бу олоххо тугу барытын бэйэм кыахпынан ситиһэрбин, кимтэн да тутулуга суох сылдьарбын ордоробун. Ааспыт сылга ипотека нөҥүө дьиэ атыыласпытым. Бэйэм түүннэри-күнүстэри үлэлээн өлөрбүт харчыбынан кыра-кыралаан хас ый аайы төлүүбүн.

ХОМУС АБЫЛЫЫР КҮҮҺЭ

- Сарсыарда эрдэттэн киэһэ хойукка диэри хонтуораҕа олорон үлэлиибин, онтон өрөбүллэргэ араас кэнсиэрдэргэ, дьоро киэһэлэргэ, сыбаайбаларга, үбүлүөйдэргэ хомустуубун. Бу өрөбүл күннэри олус диэн долгуйа күүтэбин. Мин хомустаатахпына нэдиэлэни быһа үлэлээбит сылаам тахсар. Хомуһум тыаһа миэхэ күүс-уох биэрэр. Хомустаатахпына мин ис-испиттэн дуоһуйабын, хайдах эрэ тыыным чэпчииргэ дылы буолар уонна атын, киһиэхэ тылынан эппэт турукка киирэбин.
Хомуһу аан бастаан сэттэ сааспар илиибэр туппутум. Музыка үрдүкү оскуолатыгар Альбина Дягтярева хомус куруһуогун тэрийбитэ. Мин онно аан бастакынан баран суруттарбытым. Биирдэ оонньоон баран ылларан кэбиспитим. Быйыл хомуһу кытары алтыспытым 18 сыл буолла. Бу сыллар тухары биир да күнүм хомуһа суох ааспат. Хомустан хаһан да хал буолар санаам суох. Өссө да хомуска үөрэнэрим элбэх. Хомус баар буолан үгүс сиргэ сырыттым уонна араас интэриэһинэй айар куттаах дьону кытары билистим. Хомус өйбүн-санаабын, олоххо көрүүбүн тосту уларытта. Мин Аан дойу саамай кырдьаҕас инструменынан оонньуурбуттан киэн туттабын. Хомуһу икки илиитинэн тутар киһи тас уонна ис өттүн көрүнэ сылдьыахтаах. Арыгы, табах, күүлэй киһини туох да үчүгэйгэ тириэрпэттэр. Чэпчэки олоҕу батыһар киһи ханна да ырааппат. Хомус киһини ыраастыыр, сөптөөх суолу ыйан биэрэр күүстээх инструмент.
2008 сыллаахха Альбина Дегтярева миигин «Айархаан» этно-бөлөххө ыҥырбыта. Мин үөрүүнү кытары сөбүлэспитим. Уопсайынан хомуска миэхэ интэриэһи, тапталы, убаастабылы Альбина Михайловна иитиэхтээбитэ. Бэрт кылгас кэм иһигэр айымньылаахтык үлэлээбиппит, Саха сирин култууратын араас дойдуларга билиһиннэрбиппит. Туохха да тэҥнэммэт улахан уопуту ылбытым. Икки сылынан бөлөхпүтүгэр тосту уларыйыылар киирбиттэрэ. Мин Юлианалыын бөлөхтөн барбыппыт уонна «Ай-тыын» диэн саҥа бөлөх тэриммиппит. Сотору кэминэн бөлөхпүт арахсыбыта.

ТУС ОЛОХ

- Баара-суоҕа 20 саастаахпар оҕотук санаабар ылларан, улахан олох суолугар үктэнээри ыал буолбутум. Биир сыл бииргэ олорон бараммыт арахсыбыппыт. Билигин санаатахпына наһаа эрдэ ыксаабыт эбиппин. Эрдэ ыал буолар олус эппиэтинэстээх. Киһи өйдүүн-санаалыын улааппыт эрэ буоллаҕына холбоһоро ордук. Кэргэним эйэҕэс майгылаах, киэҥ билиилээх, сааһынан улахан буолан миигин элбэххэ үөрэппитэ.
Билиҥҥи кэмҥэ ыал буоларга ыксаабаппын. Дьылҕам миигин бэйэтэ булуоҕа диэн эрэнэбин. Тапталы хаһан да бэйэм көрдөөбөппүн. Аналбын хайаан да булуохтаахпын диэн сыал-сорук туруоруммаппын. Дьиҥнээх, күүстээх тапталга итэҕэйэбин.

ИННИМ ДИЭКИ ЭРЭЛЛЭЭХТИК ХАРДЫЫЛААН ИҺЭБИН

- Айар үлэлэбэр инники былааным диэн от ыйын ортотугар Норвегияҕа ыытыллар «Ридду-ридду» диэн Аан дойдутааҕы этно-музыка фестивалыгар ыҥырыылаах ыалдьыт быһыытынан Саха сирин билиһиннэрэ айаннаары сылдьабын. Норвегияҕа барарбар хомус, дүҥүр, тойук, таҥалай ырыатын бэлэмнээтим. Сотору кэминэн иккис диискэбин таһаарыам. Бастакы диискэбэр этно-композициялар киирбит эбит буоллахтарына, иккиһим аныгылыы хайысхалаах буолуоҕа. Билигин бэйэм истиилбин көрдүү сылдьабын.

САХА ТЫЛЫН АБЫЛЫЫР КҮҮҺЭ

- Мин икки тылынан толкуйдуубун. Сахалыы эйгэлээх сиргэ, уу сахалыы саҥарар дьон ортолоругар тиийдэхпинэ сахалыы эрэ саҥарабын. Саха тыла - саамай кыраһыабай, баай, күүстээх тыл. Саха култууратын олус интэриэһиргиибин, үөрэтэбин. Саха хомуһунан оонньуубун, саха театрыгар астына дуоһуйа сынньанабын, сахалыы ырыалары уонна инструменнары сэргиибин. Соһуйарым диэн сахалыы таҥас, сахалыы киэргэл миэхэ олус барсар. Ханнык баҕарар нуучча кыыһыгар сахалыы таҥаһы кэтэртэххэ мэлдьи барсыбат. Сорохтор олох да украинка буолбатаххын, бааһынайгын диэн хардараллар. Дьиҥинэн саха хааным ханан да суох ээ. Наһаа саха култууратын эппэр-хааммар иҥэрэммин дьүһүнүм эмиэ сахатыйан эрэр диэн билэр дьонум дьээбэлиир. Урут хараҕым, муннум улахан эбит буоллаҕына, билигин төттөрүтүн кыччаабыт курдуктар (күлэр). Баттаҕым сып-сырдык этэ да сыл ахсын харааран иһэр. Төһө да уустаан-ураннаан саҥарбатарбын саха тылын билэрбиттэн киэн туттабын. Сахалыы киэргэли сыанаҕа эрэ буолбакка, күннээҕи олоххо эмиэ кэтэбин. Хоппобор биир да атын омук киэргэлэ суох, барыта үрүҥ көмүстэн оҥоһуллубут киэргэллэр. Холобур, бастыҥа, илин кэбиһэр, бэгэччэх, ытарҕа. Дьиэ кэргэммэр собус-соҕотох сахабын. Ийэлээх аҕам да, бииргэ төрөөбүттэрим да сахалыы билбэттэр. Саха тылын төрөөбүт тылбынан ааҕабын. Тоҕо диэтэр, украинскай тылы өйдүүбүн эрээри, кыайан саҥарбаппын. Саха сиригэр күн сирин көрөн, улаатан баран тоҕо украинка буолуохпунуй? Мин - сахабын!

Михаил БАТЮШКИН

«Куо» сурунаал, 4 №, 2011 сыл

Хаартыскалар vkontakte.ru ылылыннылар
Нөрүөн-нөргүй буоллун биһиги саайтпыт ыалдьытыгар! Билигин эн ыалдьыт курдук киирдин. Бэлиэтэнэн киирдэххинэ бу сиртэн элбэҕи бэйэҕэр туһаныаххын сөп.
Майгынныыр сонуннар:

« Төттөрү
Ырытыылар (8)
 
meic   8 октября 2011 09:33
Кырдьык, маладьыас кыыс эбит!
Сарыал.   8 октября 2011 14:58
Кэрэ кыыс.
7гз   8 октября 2011 21:33
Полный отстой.
kinat   9 октября 2011 09:34
Саха Сирэ тереебют дьиннээх Ийэ дойдута буолан Саха куттаах.
Викентий   9 октября 2011 14:26
Украинка кыыhа диннэх саха кыыhа.Саха культуратын учугэйдик биилэр маладьыас.
саха дьахтара   10 октября 2011 15:47
Сахаттан теруттээх, саха эрээри сахалыыы санарбат ыччаттар кыбыстыахтарын сеп этэ. Холобур ылын, теруккутун билиммэт, уьуну-киэни толкуйдаабат нууччатымсайар "саха" дьоно!
Чороон   25 октября 2011 11:42
Улахан РЕСПЕКТ уонна УВАЖУХА!!!!!!!!!!!
Тэтэн   8 ноября 2011 14:11
Ольга5а махтал, мин эн о5о эрдэххинэ хомуска оонньургун истибитим. Наьаа диэн с8хпутум уонна у8рбутум. Дьэ кытаат!
hikon   16 апреля 2012 11:43
Үтүө киһи буол!

Ырытыыга кыттабын




 

Сайт зарегистрирован в Федеральном Агентстве
по информационным технологиям
Свидетельство №11945 от 6 мая 2008 года

Автор проекта - Синильга
сайт открыт 17 августа 2007 © Ырыа кырдала
Условия использования материалов, размещенных
на сайте «Ырыа кырдала»

Доступ к сайту бесплатен для пользователей
Экспресс-Сеть, Гелиос-ТВ, ЯГУ, Наука, Оптилинк, Сахаспринт и для сетей ADSL и "Столица".