Саха ырыаһыттарыттан бастакынан аан дойдутааҕы куонкуруска кыраныысса таһыгар тахсан кыттыбыт уонна лауреат аатын ылбыт ССРС норуодунай артыыската Анегина Ильина буолар. Түгэни туһанан, биһиги артыысканы кытта көрүстүбүт.
- Мин бу куонкуруска 1967 сыллаахха, Москубатааҕы консерваторияҕа 4-с кууруска үөрэнэ сылдьан кыттыбытым. ОЧЧОТООҔУ куонкурустар, чахчы кытаанах этилэр - түөрт тууру ааһан баран, дьэ биирдэ талылларыҥ. Бастаан үөрэнэр сиргэр, онтон Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус диэн буолар. Ол кэннэ Бүтүн Сойуустааҕы куонкуруска кыттаҕын. Олору аастаххына, аҕыйах кэм хаалбытын кэннэ эмиэ талаллар. Онон барыта түөрт истиини ааһаҕын. Ол эрэ кэнниттэн кыттарыҥ. Куонкуруска Сэбиэскэй Сойуус чиэһин көмүскүүбүн диэн санаалаах бараҕын. Вокалистар куонкурустара Аан дойдугааҕы «Пражская весна» 16-с бэстибээл чэрчитинэн барбыта. Куонкуруска 12 дойдуттан 43 ырыаһыт кэлбит этэ.
Харса суоҕум бэрт буолан кыттыбытым буолуо. Идэбин олус сөбүлүүрүм. Уонна оттон учууталым Нина Львовна Дорлиак көмө буоллаҕа дии. Учууталым итэҕэйэр, эрэнэр этэ. Урут билиҥҥи курдук элбэх куонкурус суоҕа. Түмүллүбүт (концентрированнай) куонкурустар бааллара. Сүрдээх үрдүк статустаах этилэр. Урут, холобур, ити Чехословакиятааҕы, Мюнхеннааҕы да куонкурустарга барыта ааттаах-суоллаах, биллэр мусукааннар кыайаллара. Билигин хас биирдии куорат бэйэтэ куонкурустаах.
Консерваторияны туйгуннук үөрэнэн бүтэрбитим. Миигин Улахан тыйаатырга стажировкаланыан сөп эбит диэн талбыттара. Оттон мин наар дойдубар талаһа сатыырым. Ырыаһыт барыта улахан сыана туһунан ыра санаалаах буолар. Сонно кэмигэр быһаарымматахха, онтуҥ кэлин төрүт сатаныа суоҕун сөп. Ыллыах кэмҥэр ыллаабатахха, «кэлин» дии сырыттаххына, оннук түгэн кестүө да суоҕа. Биһиги, ырыаһыттар, үстүрүмүөммүт - куоласпыт - мэлдьи бэйэбитин кытта сылдьар буоллаҕа дии. Араас барыта буолуон сөп. Онон оҕолор омук сиригэр ыллыыр сорук туруоруналларын курдук, мин стажировка туһунан санаан барбытым. Барытын бэлэмнэнэн тиийбиппэр, тутатына ылбыттара.
Оччолорго үлэҕиттэн стажировкалана бараргар 3 эрэ ыйга бараҕын диэн көҥүллүүллэрэ. Аны бардахпына хамнаспыттан кээписиэннэрин көҕүрэтэллэр, акылаатын эрэ хааллараллар. Оччотооҕуга акылаат 90-100 солк. 1,5 ый иһигэр үөрэнэн Сузуки партиятын «Чио-Чио-сан» операҕа ыллаабытым. Испэктээкил кэнниттэн эҕэрдэлии киирбиттэрэ, онуоха дирижер Юрий Симонов эҕэрдэлээн баран: «Анегина Егоровна, вам надо значительную партию спеть!» - диэбитэ. Хаалбыт 1,5 ыйга «Царская невестаҕа» Любашаны толорбутум. Көтүөхпүн кынатым эрэ суох курдук сылдьыбытым. Урут биһиги тыйаатырбытыгар нэдиэлэ аайы биэстии испэктээкил турара. Барытыгар кыттыахтааххын. Ол кэмнэргэ тыйаатырга элбэх опера турбута. 1971 сыллаахха мусукаалынай тыйаатыр быһыытынан аһыллыбыппыт. Труппа арыый улааппыта, ырыаһыттар кэлэн ыллыыллара. Барыта сонун буоллаҕа, онон көрөөччү олус сылдьара.
Билигин ыччаттар сүрдээх мусукаалынайдар уонна куоластаахгар. Онон бипиги оҕолорбут С.Емельянов уонна А.Адамова сөбүлэтэн, куонкуруһу ааһан ыллаабыттара олус үчүгэй. Бу чэпчэки буолбатах, оннооҕор биир романсы үөрэтэргэ киһи сырата-сылбата баранар. Манна бүтүн опера партиялара эбээт! Нууччалыы да буолбатах, италиялыы. Бэрт элбэх эниэргийэҥ барар. Бу оҕолор, чахчы ылыннарыылаахтык кыайаннар, ол иһин ыллаатахтара дии. Мин оҕолортон олус үөрэбин, кинилэринэн киэн туттабын - маладьыастар. Кыраныысса таһыгар ыллыыр диэн олус биһирэбиллээх буоллаҕа дии.
ГДР-га «Кармены» туруора сылдьар улуу Фильзенштейн диэн ньиэмэс режиссера кэлэн ырыаһыттары талыы буолбутугар миигин эмиэ талбыта. Мин үөрэнэ сылдьар этим, онон кыаҕым тиийбэтэҕэ. Кинилэр онуоха чуолкайдар: болдьообут күннэригэр булгуччу баар буолуохтааххын. Күн-дьыл мөлтөҕүттэн, сөмөлүөккэ табыллыбакка төһө эмэ хойутаан тиийбитим. Режиссер, Саркисян диэн ырыаһыты ылан, үлэтин номнуо саҕалаабыт этэ, «Кармен» операны туруорбута.
Италияҕа ыллыырга эмиэ ыйыы-сүбэ баар этэ да, ону туһамматаҕым. Итальянскайдыы билбэппин диэн. Ол - педагогум суруйбут ахтыытыгар эмиэ баар. Ити курдук, өскө билигин ыччаттар ханна баҕарар баран, үөрэниэн, ыллыан сөп эбит буоллахтарына, урут оннук буолбатах, атын систиэмэ этэ. Ол оннугар, мин Сэбиэскэй Сойуус туох баар муннугун барытын кэрийбитим: кэнсиэрдиир бырагыраамалаах. Росконцерт сылга иккитэ гастроллуу ыытара. Мин ускуустубаҕа сулууспалаабытым уонна сулууспалыыбын. Билигин оҕолору үөрэтэбин, маастар-кылаастары биэрэбин. Киһи хайаан да уһулуччутук ыллыахтаах диэн буолбатах. Кини бастатан туран, үчүгэй киһи буолуохтаах.
Быйыл Анегина Егоровна Ильина-Дмитриева тыйаатырга үлэтин саҕалаабыта 40 сыла буолар. Бу кэм тухары биһиги тапталлаах артыыспыт түөрт уонтан тахса партияны толорон, көрөөччүгэ төһөлөөх үөрүүнү бэлэхтээбитэ буолуой!
Бэлэмнээтэ Нина ГЕРАСИМОВА
«Кыым» хаһыат, 2010 с., муус устар 22 күнэ, 15№
