| Миигин саха ырыата киһи оҥордо |
| 4 ноября 2009, 20:49 | Көрдүлэр: 12162 | Ыстатыйалар |  |
 Варя Максимованы доҕотторо, биир идэлээхтэрэ, көрөөччүлэрэ-истээччилэрэ даҕаны «Максима» диэнтэн атыннык ааттаабаттар. Ол кини айар үлэтин саҕалыырыгар итинник ааттаах бөлөххө ыллаабытыттан уонна араспаанньатыттан да төрүөттээх. Омос көрдөххө, балайда өр тохтуу сырытта курдук. Ол эрээри, ис-иһигэр киирдэххэ, ыллыыр идэтин букатын быраҕан кэбиспэтэ. Төттөрүтүн, урут аҥаардас атын дьон ырыатын ыллыыр буоллаҕына, кэлиҥҥи кэмҥэ аны бэйэтэ айар буолла.Сэтинньи 8 күнүгэр Максима Варя кэнсиэртээри сылдьарын, саҥа хомуурунньугун сүрэхтиэхтээҕин истэммин, көрсөн сэлэһэ түстүм. - Хам-түм араадьыйаны иһиттэххэ, саҥа ырыаҥ элбээбит аҕай курдук. Ити аата саҥа ааптар көһүннэ дуу, хайдах дуу? - Саҥа ааптардар да бааллар, бэйэм да айа сатыыбын. - Холобур, ким баарый? - Күннэй, Лэкиэс ырыалара бааллар. Сиэн Тиитэп үс ырыатын уһуллум: биирэ блюз хайысхалаах лиирикэ, иккиһэ поп, үсүһэ букатын да рок хабааннаах. Миэхэ сөп түбэһиэх быһыылаах диэн талан биэрбитэ. Уопсайынан, үгүс сыл ырыа эйгэтигэр үлэлээбит киһи кимиэхэ хайдах ырыа барсарын билэр буоллаҕа дии. - Блюз, рок хайысхалаах ырыаларга, сүнньүнэн, тыыннаах доҕуһуол сөп түбэһэр. Бу ырыаларыҥ доҕуһуолун ким оҥордо? - Игорь Иванов диэн саҥа саҕалаан эрэр мусукаан баар, Сунтаартан төрүттээх, «Mada style» бөлөх гитаараһыта. Урут Лена Спиридонова ыллаабыт «Кэтэспитим кэлбэтэ» ырыатын «Ай-Тал» мусукаана Михаил Перетертов букатын атын тыыннаах гына оҥордо. - Урукку өттүгэр «Дапсы», «Тыыннаах» бөлөхтөрү кытары ылласпыттааххын... - Бастаан утаа бу буолуохтаах кэнсиэрпэр тыыннаах бөлөҕү киллэрэр баҕа баара. Ол эрээри тиэхиньикэ өттүнэн табыллыбат, олус уустук эбит. Онон аныгыскы кэнсиэрпин тобус-толору тыыннаах доҕуһуолунан ыыппыт киһи диэн баҕалаахпын. Ити мин саамай улахан ыра санаам. Табылынаҕына, эһиил оҥоро сатыаҕым. - Саҥа хомуурунньуккар хас ырыа киириэхтээҕий? Урукку ырыаларыҥ бааллар дуо, эбэтэр барыта саҥа дуу? Аны туран аудио-диискэ буолар дуу, биитэр МР-3 дуу? - Уопсайа 15-16 саҥа ырыа киириэ. Ол быыһыгар хас даҕаны дуэт баар. Холобур, Саинаны кытары ыллаабыппыт, кини кэнсиэрпэр кытта анаан-минээн Москубаттан кэлиэхтээх. Олимпияны кытары саҥа ырыа устаары сылдьабын. Аны Өркөнү кытары олус уустук, интэриэһинэй уонна драматургиялаах ырыаны ыллыахтаахпыт. Бу ырыаны сыанаҕа тахсан көннөрү ыллаан кэбиспэккэ, ис хоһоонун толору арыйар гынан оонньоон көрдөрүөхпүтүн баҕарабыт. Былырыын Саҥа дьыл саҕана Ый Кыыһа тэрийбит «Эриэккэс көрдөөх сэһэннэр» мюзиклыгар кыттыбытым уонна мин да сыанаҕа артыыс быһыытынан оонньуур кыахтаах эбиппин дии санаабытым. Саха тыйаатырын актердарын кытары тэбис-тэҥҥэ оонньообуппут, олус солун уонна дьикти этэ. Оттон Өркөн диэн идэтинэн да, айылҕа биэрбитинэн да артыыс буоллаҕа. Онон ырыабыт табыллар ини диэн эрэх-турах сананабын. Кэнсиэртэри көрдөххө, үксүгэр тахса-тахса көннөрү ыллыыллар эрэ. Ол соччо интэриэһинэйэ суох. Оттон дьону-сэргэни, көрөөччүнү сырыы ахсын тугунан эрэ соһутуохха, ырыаны-тойугу саҥалыы тыынныахха, туох эрэ уратыны булуохха наада. Оччоҕо эрэ көрөөччү-истээччи истиҥ махталын ылыахха сөп дии саныыбын. Ырыаһыт көннөрү куоластаах, үчүгэй тас көстүүлээх, сатаан хамсанар эрэ буолбакка, кини артыыс быһыытынан оонньууру сатыахтаах. Холобур, Алла Пугачева кэнсиэригэр бүтүн испэктээкили оонньоон көрдөрөр, хас биирдии ырыата кини ис кутун, санаатын-оноотун тобус-толору арыйар. Бэл, сыанатын киэргэтиитэ улахан оруоллаах. Онон кэнсиэрпэр драматургия элэмиэннэрин киллэрэ сатыахпыт. - Бэйэҥ бэрт соторутааҕыта эрэ ырыа матыыбын айан барбыккын билэбин. Ол туохтан төрүөттээҕий? Олохторун тухары ырыа бөҕөтүн ыллаан баран, хаһан да бэйэлэрэ айбатах дьон элбэх дии. - Билбэтим. Урут да төбөбөр араас матыып киирээччи ээ. Ол эрээри кыбыстан эбитэ дуу, куттанан дуу, ырыа оҥоро сатаабат этим. Онтон биирдэ Сайа хоһоонугар «Умун миигин» диэн бастакы ырыабын суруйбутум. Хайдах эрэ, оҕо төрүүрүн курдук дьикти этэ. Дууһаҕар урут билбэтэх иэйиилэриҥ уһукталлар эбит. Матыыбы айар, тылын көрдөөн талан ылар, хайысхатыттан саҕалаан доҕуһуола хайдах буолуохтааҕар тиийэ толкуйдуур диэн олус сонун эбит этэ. Аҥаардас итинник үлэ хаамыытын да олус сөбүлээбитим. Аны туран «Умун миигин» ырыа ис хоһооно ол кэмҥэ бэйэм тус олохпор быһаччы сыһыаннааҕа. Ол кэннэ «Түүл» диэн иккис ырыабын суруйбутум (тылын эн айбытыҥ дии). Уһулан баран, итинник табыллан тахсыбытыттан бэйэм да улаханнык соһуйбутум. Уһулар, ыллыыр кэммэр хайдах эрэ этим салаһар курдук буолааччы. Билиҥҥи кэмҥэ саамай табыллыбыт айымньым дии саныыбын. Манна диэн эттэххэ, «Түүл» кэнниттэн ырыа айыахпын куттанар этим - ити курдук таһымы аны ылыам дуо диэн. Ол гынан баран син атын да ырыалар тахсыталаан барбыттара. - Ырыа тылын хайдах талаҕыный? - Ардыгар ханнык эмэ хоһооҥҥо матыып бэйэтэ киирэн кэлэр. Ону ситэрэн-хоторон биэрэбин. Эбэтэр төбөбөр киирбит матыыбы кимиэхэ эмэ биэрэн, анаан тыл суруйтарабын. - Арай ырыа тылын суруйар киһиҥ эн ис туруккун таба таайбатын, эн көрөргүттэн букатын атыннык суруйдун? - Оннук түгэҥҥэ бииргэ сүбэлэһэн, уларытан-тэлэритэн, ситэрэн биэрэбит. Уопсайынан, урут да, билигин да ырыа тылыгар улахан болҕомтобун уурабын. - Тоҕо тыл туһунан ыйыттым диэ... Эн бастаан ыллаан саҕалыыргар лаппа «бааһынайдыыр» этиҥ. - Оо, дьэ итиннэ сөбүлэһэбин аҕай. - Хайҕаабычча эттэххэ, мин көрөрбөр ол саҕанааҕы Варя уонна билиҥҥи Варя атын атыттар. Көннөрү кэпсэтиигэ даҕаны, өскөтүн урут нууччалыы саҥарарыҥ быыһыгар аҕыйах саха тылын кыбытар буоллаххына, билигин төттөрү буолбут курдук. Куоракка, нууччалыы тыыҥҥа иитиллибит киһи саха тылыгар сыстарыҥ, сахалыы ыллыырыҥ төһө уустук этэй? - Ол саҕана, наһаа үчүгэйдик ыллыыр курдук сананарым ээ. Дьон «бааһынайдыы ыллыыгын» дииллэрэ да, букатын өйдөөн көрбөт-истибэт этим. Туораттан бэйэни көрөр уустук буоллаҕа дии. Оттон билигин ол саҕанааҕы «Максима» бөлөх ырыаларын иһиттэхпинэ кулгааҕым ыалдьар. Кырдьык, уустук этэ. Ордук тыа сиригэр сылдьан моһуогурарым. Тылым бааллан хаалара, ол иһин үксүн саҥарбат буола сатыырым. Биллэн турар, Бүөккэ Бөтүрүөп мин саха тылыгар сыстарбар улаханнык көмөлөспүтэ. Уонна - саха ырыата. Сахалыы ылбаҕай ырыа миигин олох атын киһи оҥордо, киһи быһыытынан тупсарда. Ыллаабатаҕым буоллар, билигин аҥаардас нууччалыы өттүгэр охтубут буолуом этэ. Ырыа эрэ баар буолан, «маргинал» буолбатаҕым диэн бигэтик этиэхпин сөп. Бэйэм оҕолорбун сахалыы иитэ сатыыбын. Кыыһым саха дьыссаатыгар сылдьыбыта, билигин саха оскуолатыгар үөрэнэр. Уолбун эмиэ саха дьыссаатыгар биэрбитим. Дьиэ кэргэммэр саха тыла сүтэн хаалбатын ситиһэ сатыыбын. Билигин да үгүс куорат оҕото сахалыыны барытын намтата саныыр, өрө туппат идэлээх. Ол эрээри уулуссаҕа сахалыы саҥарар оҕо биллэ элбээбитин көрөн үөрэбин. Биһиги улаатарбыт саҕана куорат кыргыттара-уолаттара нууччалыы эрэ тыбыыраллара уонна онтуларынан киэн тутта саныыллара. Ити диэн саат-суут буоллаҕа дии! Дьиҥэр, олоххо-дьаһахха икки-үс тылы туһанар, сүрүнэ, төрөөбүт тылгын билэр хайҕаныах эрэ тустаах. Арай, сахалар аҕыйаҕа бэрпититтэн хараастабын, тылбыт да симэлийиэх курдук буолла. Ол иһин оҕолорум мин суолбун салҕаан, тылларын илдьэ сылдьалларын туһугар кыһаллабын. Баҕар мин итинник дьаһанарбын биир эмэ бэйэм курдук атын эйгэҕэ иитиллибит киһи көрөн туһаныа, батыһыа, холобур оҥостуо диэн эрэллээхпин. Киһи төрөөбүт тылынан толкуйдуур буоллаҕына ордук сайдар, оттон атын омук тылынан толкуйдуур буолла да, кини мэйиитин сороҕо үлэлээбэт дии саныыбын. - Кэнсиэркин тоҕо чопчу сэтинньи 8 күнүгэр, Өктөөп бырааһынньыгын кэмигэр ыытарга сананныҥ? - Сэтинньи аҕыһа - төрөөбүт күнүм. Төрөөбүт күҥҥэ этиллибит тыл, алгыс ордук дьайыылаах буолар. Онон бу күнү чугас дьонум, айар үлэбин сэҥээрээччилэри кытары бэлиэтиэхпин баҕарабын. - Кэнсиэркин режиссер Татьяна Чараҥская туруорар... - Кини хаһан да холтууралаабат, хас биирдии бырайыагын ымпыгар-чымпыгар диэри чопчулаан, нарылаан оҥорор идэлээх. Холобур, «Саҥа ырыаҕа» хаһан да сыанаҕа тахсыбатах дьон кэлэн баран, хайдах курдук ыллыылларый, үҥкүүлүүллэрий, оонньуулларый?! Оттон «Люди в погонах» көр: милииссийэ үлэһиттэрэ ханнык да артыыстан итэҕэһэ суох көстөллөр. Ити барыта - режиссер өҥөтө. Аны туран, кэнсиэрпэр урукку «Максима» бөлөх тахсыахтаах. Уон сыл кэнниттэн аан бастаан. Кыргыттарым атын эйгэҕэ көспүттэрэ ыраатта, онон олус элбэхтик эрчиллэ сылдьабыт. Бэйэтин кэмигэр лаппа ситиһиилээх бөлөх этэ диэн сыаналыыбын. Уонна бу кэнсиэркэ бииргэ ыллааһыммыт бүтэһик төгүлбүт буолбатар ханнык диэн баҕарабын. Ким билэр, баҕар бу кэнниттэн кыргыттарым салгыы ыллыахтарын, сыанаҕа тахса туруохтарын баҕарыахтара. Мэхээс СЭМЭНЭП «Кыым», 2009 с., алтынньы 29 күнэ, 42 № |
|
Нөрүөн-нөргүй буоллун биһиги саайтпыт ыалдьытыгар! Билигин эн ыалдьыт курдук киирдин. Бэлиэтэнэн киирдэххинэ бу сиртэн элбэҕи бэйэҕэр туһаныаххын сөп.
Майгынныыр сонуннар:
|
« Төттөрү
Ырытыылар (2)
