Талааннаах ыччат баар. Кинини өйүөххэ
 (голосов: 0)

Георгий Сергучев музыканан идэтийэн дьарыктаныытын 1974 сыллаахтан саҕалаабыта. Оччотооҕу "Чороон" уолаттара талааннаах уолу таба көрөн бөлөхтөрүгэр ыҥырбыттара. Георгий, музыканан дьарыктаныан баҕарара бэрт буолан, үөрэнэ сылдьар университетын быраҕарга күһэллибитэ. Ол курдук кини "Чороон" ВИА ритм-гитариһа буолан хаалар.

70-с сыллар саҕана сахалыы эстраднай музыка диэн суоҕун кэриэтэ этэ.Оччолорго музыканы аранжировкалааһын сахалар ортолоругар суоҕа. Георгий айар үлэтин ырыаны тупсаран оҥорууга сахалартан бастакынан саҕалаабыта уонна күн бүгүнүгэр диэри онон утумнаахтык дьарыктанар. 1977 сыллаахха ансамбль үлэтин кылгас кэмҥэ тохтото сылдьыбыта. Уолаттар армияҕа ыҥырыллан сулууспалыыр кэмнэригэр Г.Сергучев музыкальнай училищеҕа үөрэнэ киирбитэ. 1981 сыллаахха кини духовой отделение флейтаҕа кылааһын үөрэнэн бүтэрбитэ. Дьэ онтон ыла 1993 сылга диэри "Чороон" бөлөххө уус-уран салайааччынан үлэлээн кэлбитэ.

Ырыынак сыһыаннаһыылара өтөн киирэр кэмнэригэр улахан бөлөхтөр үлэлэригэр ыарахаттар үөскээн барбыттара. "Чороон" хара маҥнайгыттан хозрасчетнай тэрилтэ буолан, айахтарын бэйэлэрэ ииттинэллэрэ. Норуот олоҕун таһыма намтаан, дьон концертарга урукку курдук көхтөөхтүк сылдьыбат буолан барбыта. Инньэ гынан бөлөх ыһылларга күһэллибитэ.

1992 сыллаахха Культура уонна искусство колледжа тэриллибитигэр Георгийы эстраднай отделениеҕа преподавателинэн ыҥырбыттара. Кини, ол ыҥырыыны ылынан, күн бүгүнүгэр диэри ол тэрилтэҕэ үлэлии сылдьар. "Дапсы" бөлөх уус-уран салайааччытын Георгий Сергучеву кытта сэһэргэһэбин.

- Георгий, кэпсэтиибит саҕаланыытыгар "Чороон" бөлөх уурайыытыгар төннүөх дуу? Сорохтор "Чорооннор" оонньуур музыкаларын хайысхатын уларыппатахтара буоллар, уурайыа суох этилэр" дииллэр.

- Оннук буолбатах. Ханнык баҕарар айар киһи, бөлөх саҥаны көрдүү сатыыр, эксперименниир. Биһиги этническэй рокка олорчу көспүт буолбатахпыт. Биһиги урукку программабытынан төһө баҕарар сылдьар кыахтаах этибит. Аны туран "Чороон" - Госфилармония иһинэн сылдьыбыт бөлөх. Ырыынакка киирии кэмигэр үгүс үлэһиттэр хамнастара үрдээбит эбит буоллаҕына, биһиэнигэр төттөрү аччатыы барбыта. Ол иһин атын структураҕа көһөргө күһэллибиппит.
Оттон, биир өттүттэн көрдөххө, хайа баҕарар коллектив үөскүүр, сайдар уонна бүтэр. Дьон сааһырар, дьиэ-уот тэринэр. Мэлдьи гастролга сырыттахпытына дьиэбитин-уоппутун, оҕобутун-уруубутун ким көрүөй-истиэй?

- "Чороон" тиллиэн сөп дуо?

- Тылынан эттэххэ, сөп. Ол гынан баран итиннэ олус элбэх ыарахаттар бааллар. Биһиэхэ оннук санаа үөскүү сылдьыбыттаах. Оҕобут-уруубут кэм улаатан, гастролга сылдьыахха сөп курдук. "Чороону" суохтуур көрөөччүлэрбит концерка, бука, үөрүүнэн кэлиэх эбиттэрэ буолуо. Онно аппаратура, инструмент, база наада. Ол баара эбитэ буоллар, баһаалыста.

- Саха эстрадатын ырыата төһө сөптөөх суолунан сайдан иһэрий?

- Ити сүрдээх уустук ыйытыы. Сайдыбакка төттөрү түһэн иһэбит диир сатаммат. Музыканы оҥоро сатыыр, ыарахаттартан толлубат оҕолор син бааллар. Ыччаты буруйдуур эмиэ тутах. Аан дойду популярнай музыкатыгар кризис бара турар. Ону ыччат өйдөөбөккө, "маннык буолуохтаах эбит" дии саныыр. Айар киһи саҥа суоллары көрдүү сатыахтаах. Урут биһиги чэпчэки суолунан барар кыахтаах этибит. Ону ол диэбэккэ, атын, саҥа суоллары көрдүүрбүт. Дьиҥэр, саха ырыатын эгэлгэтэ олус элбэх. Өбүгэлэрбит биһиэхэ баай нэһилиэстибэни хаалларбыттар. Онтубутун кыайан булбакка сылдьабыт. Онон Европа дойдуларыттан биһиги ордук балаһыанньаҕа сылдьыахтаах этибит. Сорох омуктар фольклордара, биһиэнигэр холоотоххо, дьадаҥы.

- Ити аата эдэр ырыаһыттар саҥаны көрдөөбөттөр диэн этэр буоллаҕыҥ дии?

- Инньэ диэбэппин. Кризис бара турар. Эстраднай музыканы бизнес наһаа апчарыйда. Шоу-бизнескэ киириилээх-тахсыылаах, сирэйэ-хараҕа суох кэпсэтиһэр дьоннор холкутук киирэллэр. Кинилэр айар талааннара даҕаны мөлтөх буолар. Харчыны элбэх соҕустук чэпчэки суолунан өлөрбүт киһи диэн санаалара баһыйа тутар. Оттон дьиҥ талааннаах дьонуҥ көрдөһөллөрүн-ааттаһалларын сөбүлээбэттэр, онон улахан эйгэҕэ кыайан тахсыбаттар.
Билиҥҥи оҕолор ордук музыкальнайдар диэххэ сөп. Кинилэр иннинээҕилэри үтүктэн сайдаллар. Оттон биһиги саҕана эстраднай ырыа диэн Саха сиригэр суох этэ. Кими да үтүктэр, кимтэн да үөрэнэр кыахпыт суоҕа.
Уопсайынан, эстрада сайдыыта түһүмэхтэринэн барар. 80-с сылларга ырыаһыттар эстраднай ырыаҕа син чугаһаабыттара. Ол кэмҥэ сайдыы атын кэрдииһигэр тахсыы ирдэнэрэ. Ырыа тылын, холобур, сөпкө саҥаран ыллааһын. Мин ол кэмҥэ бөлөхпөр синкопированиены киллэрбитим. Ырыаһыттары кытта олорон эрэ тэтими тоҥсуйан, ырыа мелодиятын синкопалаан ыллыырга үөрэтэрим. Урукку ырыаһыттар синкопированиены ылыныылара ыарахаттардаах эбит буоллаҕына, саҥа көлүөнэ киһитин онно үөрэтэр олус судургу. Холобур, Аскалон Павловы ылан көрүөх. "Чорооҥҥо" кэлэн ыллыырыгар киһи кинини хайдах баҕарар ыллатар кыахтаах этэ. Билиҥҥи "Дапсылар" тустарынан этэ да барбаппын.
Ол кэнниттэн атын түһүмэх кэлэр. Оонньуур маастарыстыбаны үрдэтии, чуолкай, ыраас интонирование иһин үлэ барар. Үлэ ити курдук сайдан иһиэхтээх. Билиҥҥи ыччакка техоборудование эҥин чааһыгар улахан кыһалҕалар суохтар.

- Эстрада театрын артыыһа, мелодист Сергей Попов "саха ырыатын синкопалаан алдьаттылар" диэбиттээх...

- Дьиҥ иһин ыллахха, синкопа ырыа тылын чуолкайдык этиигэ көмөлөһөр. Тылы сатаан синкопалыахха наада. Синкопата суох ырыа тыла, дьэ, кырдьык, ырыаны алдьатар.

- Билигин ыалдьыттарбыттан барыларыттан кэриэтэ ыйытар ыйытыыбын биэриим дуу? Истиҥ ырыа билигин суруллар дуо?

- Ырыаны суруйууга айылҕаттан айдарыы наада. Билиҥҥи эстрада мөлтөх өттүнэн ырыаны суруйуунан айылҕаттан анамматах, дьоҕура суох дьон дьарыктаныылара буолар. Ити попса диэн ааттанар. Попсаны ким баҕарар суруйуон сөп. Мин баччааҥҥа диэри музыканан дьарыктанан кэллим да, биир да ырыаны суруйа иликпин. Тоҕо диэтэххэ, мин онно дьоҕурум суох. Оттон суруллубут ырыаны редакциялаан, тупсаран биэриэхпин сөп. Попсаны суруйуохпун сөп бөҕө буоллаҕа дии. Онтун - штамп, айымньы буолбатах - оҥорон таһаарыы, конвейер. Тыллара эмиэ оннуктар, судургу баҕайы буолаллар. Ити эмиэ ырыа буолбатах. Ырыа тылын суруйарга поэт буолуохха наада. Дьэ, оннук тылы да, матыыбы да суруйарга анамматах дьоннор "ырыаны" хачыгыраччы суруйаллар. Инньэ гынан ырыа бэйэтэ айымньы курдук буолбакка, ханнык эрэ көстүүгэ, шоуга, үнкүүгэ-битиигэ сыһыарыы буолан хаалар. Ырыаны суруйар дьоҕурдаах дьон хаһан баҕарар аҕыйах буолаллар, оттон оҥорон таһаарааччылар аата-ахсаана суох элбээтилэр.

- Эн дууһаҥ музыка ханнык хайысхатыгар ордук чугаһый?

- Чуолаан бу хайысханы сөбүлүүбүн диэн этэр кыаҕым суох. Холобур, эн ханнык аһы ордук сөбүлүүгүнүй диэн ыйытыыга дьүөрэлиибин. Мин үчүгэй музыканы сөбүлүүбүн: классическай, джазовай, роковай, популярнай, о.д.а. буоллуннар. Сорох музыканнарга сыыһа өйдөбүл баар: холобур, мин рогу эрэ сөбүлүүбүн, атына барыта попса дииллэр. Адьас сыыһа. Ылан көрүөх "Битлз" "Үеstedау" ырыатын - попса да, джаз да, рок да буолбатах. Ити - популярнай ырыа. АЙЫМНЬЫ! Биитэр, Аркадий Алексеев "Хайа, хаһан кэлэҕин?", "Ньургуһунна бэлэхтээ", о.д.а. ырыалара эмиэ - айымньылар.

- Ыччат урукку ырыалары, ол иһигэр А.Алексеев ырыаларын эмиэ, ремикс оҥорон ыллыыр...

- Дьэ, үксүгэр ити суолунан, айымньыны саҥалыы тыынныыбыт диэн ааттаан ырыаны алдьаталлар, өлөрөллөр. Соторутааҕыта Рабиндранат Тагор "Последняя поэма" диэн ырыатын истибитим. Бу ырыа бастаан тахсарыгар И.Отиева, "Ялла" бөлөх сүрдээх иэйиилээхтик ыллыы сылдьыбыттара. Бу ырыа тыла уонна музыката бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн биэрэр этилэр. Ону саҥа тэтимҥэ киллэрэн, үҥкүүлээн битийэ-битийэ ыллаан айымньыны алдьаппыттар, буортулаабыттар этэ. Киһиэхэ "вкус" баар буолуохтаах. Эн ити ырыаны урут толоруллубутуттан ордук оҥоробун диир буоллаххына - баһаалыста, оҥор. Мин үчүгэйдик оноһуллубут биир да ремикси тоҕо эрэ истэ иликпин.

- Кыыһыҥ Уля айар үлэтигэр хайдах сыһыаннаһаҕыный?

- "Мин оҕом саары чаккылаах" диэбит дии саныахтара турдаҕа. Оҕом айар үлэтин объективнайдык көрө сатыыбын. Ол көрүүбэр, ырыаны үчүгэйдик суруйар. Тахсыбыт ырыата, дьиҥэр, аҕыйах. Оттон суруллубута элбэх. 70-тан тахса ырыалаах. Суруйан баран миэхэ хайаан да иһитиннэрэр. Мин "үчүгэй", биитэр "орто" диэн сыана биэрэбин. Баччааҥҥа диэри "куһаҕан" диэбитим суох. Тылын бэйэтэ суруйа сатаабат, мин ону хайгыыбын. Сайа, Семен Данилов, Күннүк Уурастыырап хоһоонноругар ордук элбэх ырыалардаах. Билиҥҥи оҕо К.Уурастыырап хоһооннорун бэрийэрин киһи сөҕөр. Оччотооҕу өй-санаа, дьиҥэр, билиҥҥи оҕо санаатыгар сөп түбэһиэ суоҕун курдук да, кинилэр бэйэ-бэйэлэрин өйдөспүттэр быһыылаах. Мин үйэлээх сааспар биир да ырыаны суруйбатахпын кыыһым ситэрэн биэрэ сылдьар дии саныыбын. Биир тылынан эттэххэ, Уля ырыа, музыка айар дьоҕурдаах.

- Объективнайбын дии саныыгын дуо?

- Уля попсаны суруйа сатыыра буоллар, сирэйигэр: "Пахай, ити куһаҕан, суруйума", - диэм этэ.

- Билигин эн салайар "Дапсы" бөлөххөр киириэх. Үлэ хайдах барарый?

- Тыыннаах музыканы оонньуур биир эрэ бөлөхпүт хаалла. "Дапсыларбыт" уолаттара энтузиазм көмөтүнэн "тыыннаах" сылдьаллар. Үлэлииргэ туох да усулуобуйа суох. Холобурда ылан көрүөх. Биир уолбут ыалдьан балыыһаҕа киирэн хаалла. Биирдэ өйдөммүппүт, биир да уолбутугар медполис суох эбит. Ол курдук кинилэр ханнык да тэрилтэҕэ киирбэттэр, учуокка турбаттар. Культура колледжын иһинэн тылга эрэ сылдьар курдукпут. Хамнас эҥин көрүллүбэт. Бу наһаа куһаҕан балаһыанньа диэххэ наада. Музыкант эмиэ киһи буоллаҕа эбээт. Бэйэтин олоҕун оҥостунуохтаах, дьиэ-уот тэриниэхтээх. Урукку да, билиҥҥи да кэмнэргэ кэскил суоҕун курдук суох. Иннигэр туох да сырдык баара көстүбэт. Онтон сылтаан күннээҕинэн эрэ олорорго тиийэҕин. Эдэр сылдьан ити ыарахаттары чэпчэкитик аһарынаҕын. Кэлин сааһыран баран өйдөөбүтүҥ -куһаҕана сүрдээх. Ол иһин музыканнар санаалара муунтуйан араас атын суолунан барыылара үгүс. Суорума суолланыы да түбэлтэлэрэ эмиэ элбэх.
"Дапсы" бэйэтэ туспа истээччилээх. Программабытын икки араас хайысханан оҥорбуппут. Онтон биирэ төһө баҕарар элбэх дьону түмэр толору кыахтаах. Уолаттар айар дьоҕурдарын толору туһаммакка сылдьаллар диэхпин баҕарабын. Усулуобуйа суоҕа атахтыыр. Бу бөлөхпүт сүтэн-симэлийэн хааллаҕына атын бөлөх күөрэйиэ дии санаабаппын. Бу оҕолор үөрэххэ киирэллэригэр мин кинилэри "последние из могикан" диэбиттээҕим. Тоҕо диэтэххэ, оччолорго тыыннаах музыканы оонньооһун симэлийэн эрэр да буоллар, тыа сирдэринэн син баар этэ. Ол кэнниттэн колледжка оҕолору өссө сүүмэрдии сатаабыппыт да, инструмеҥҥа оонньуур оҕо суоҕун кэриэтэ этэ. Инструменнарга оонньуур оҕо итинник түргэнник симэлийиэ дии санаабат этим. Бары фонограммаҕа "охтубут" этилэр.
Дьиҥинэн эттэххэ, "Дапсы" баар буолан "Чолбоннор", "Айталлар" күн бүгүнүгэр диэри бааллар. "Дапсы" тыыннаах музыканы оонньуур дьону, бөлөҕү түмэр кииҥҥэ кубулуйда. "Дапсы" суох буоллаҕына, саха тыыннаах музыката эстэр суолга киириэ.

- Тыыннаах музыканы дьон-сэргэ өйдөөбөт эбит диэн түмүккэ кэлиэххэ сөп дуо?

- Үчүгэй музыканы киһи барыта өйдүөхтээх. Моцарт 40-с симфониятын сөбүлээбэт киһи тоҕо эрэ суох дии: дьиэ сууйааччыттан саҕалаан докторыгар тиийэ дууһаларын туттараллар. Онон үчүгэйи киһи барыта сөбүлүөх тустаах. Рок үйэтэ бүттэ. Атын ханнык эрэ хайысха кэлиэхтээх. Аны ол хайысхабыт суох. Ол иһин аан дойду үрдүнэн кризис бара турар. Мин: "Рок умер. Да здравствует рок!" - диэччибин.
Атын хайысханы көрдөөһүн баар да, түмүгэ көстө илик. "Дапсы" билигин оонньуур музыката - туох эрэ саҥаны, сонуну көрдөөһүн. Сахалар музыкабыт атыттартан адьас атын буолуох тустаах. Саҥаны көрдөөһүн хаһан баҕарар интэриэһинэй.
Дьиҥинэн, саха эстрадатыгар судаарыстыба көмөлөһөр. Эстрада театрыгар сыллата 6 мөл. солк. кэриҥэ харчы бэриллэр. Онно театр "отдачата" баара тоҕо эрэ көстүбэт. Эстрада театра биир эмэ мюзиклы, музыкальнай спектаклы көрөөччүгэ таһаарыаҕынааҕар судургу эстраднай концеры да киһилии бөрөөн оҥоро илик. Биир мөлүйүөн нэһилиэнньэлээх республикаҕа Эстрада театра диэни тэрийии - аһара барыы. Аан дойдуга биллибит эстраднай музыкалаахпыт, 10-нан мөлүйүөн нэһилиэнньэлээхпит эбитэ буоллар, итинник тэриллии баар буолуон сөп этэ. Онон Эстрада театра диэн буолбакка, хайдах эрэ атын ааттаах концертнай тэрилтэ буолуохтаах. Соторутааҕыта Культура министерствотын коллегиятыгар сылдьыбытым. Онно бу театр устаабын биир да пуунун толорбот диэн этиллибитэ. Салгыы бу театр үлэлиир буоллаҕына улахан уларыйыылар уонна уларытыылар киирэллэрэ ирдэнэр.
Дьиҥэр, манна саха эстрадатын оҥоро сылдьааччылар киириэхтээх этилэр. Холобур, Павел Семенов, "Дапсы", Алексей Потапов, Василий Еремеев, "Норд саунд", Михаил Семенов уо.д.а. Бу тэрилтэни "эстрадаттан тэйбит эстрада театра" диэн ааттыахха сөп. Туох да түмүгү биэрбэт театр сабыллара уолдьаспыт курдук көрөбүн.

- Түмүккэ, саха эстрадата сайдар суолларын хайдах көрөҕүнүй?

- Судургутук. Талааннаах дьонно усулуобуйа тэрийэн үлэлэтиэххэ наада. Государство анаабыт ити үбүн ол сыалга-сорукка көдьүүстээхтик туттуохха. Талааннаах ыччат баар. Кинини сөптөөхтүк өйүөххэ.

2001 с. от ыйын 11 к.

Куорат Уола «Бэлэхтээҥ көмүс дорҕоону» кинигэтиттэн

Нөрүөн-нөргүй буоллун биһиги саайтпыт ыалдьытыгар! Билигин эн ыалдьыт курдук киирдин. Бэлиэтэнэн киирдэххинэ бу сиртэн элбэҕи бэйэҕэр туһаныаххын сөп.
Майгынныыр сонуннар:

« Төттөрү
Ырытыылар (2)
 
uolo5oto   19 сентября 2009 11:35
Георгий Сергучев билиҥҥи саха эстрадатын туох дии саныырын манна таhаараргыт эбитэ буоллар. Устатыйа суруллубута 8 сыл ааспыт дии. Уонна Эстрада театрыгар туох саҥа уларыйыы баарын, бу ыстатыйа кэнниттэн.
Синильга   19 сентября 2009 11:53
uolo5oto, Георгий Сергучев туһунан матырыйаал баар:

http://sanaalar.ru/content/view/1467/41/

http://sanaalar.ru/content/view/1210/44/

http://sanaalar.ru/content/view/1470/44/

Ырытыыга кыттабын




 

Сайт зарегистрирован в Федеральном Агентстве
по информационным технологиям
Свидетельство №11945 от 6 мая 2008 года

Автор проекта - Синильга
сайт открыт 17 августа 2007 © Ырыа кырдала
Условия использования материалов, размещенных
на сайте «Ырыа кырдала»

Доступ к сайту бесплатен для пользователей
Экспресс-Сеть, Гелиос-ТВ, ЯГУ, Наука, Оптилинк, Сахаспринт и для сетей ADSL и "Столица".