Владимир Индигирскэй — республикаҕа биллэр радиожурналист, мелодист, автор-толорооччу, хормейстер, публицист, педагог, музыкальнай критик, общественнай деятель.
Эфиргэ бэлэмнээбит концертара, "Музыкальнай салон" биэриитэ, "Чаша библейской мудрости" рубриката истээччи сэҥээриитин ылаллар. "Музыкальнай салон таарыйар темата киэҥ: классикаттан — альтернативнай музыкаҕа, саха мелодистарыттан — американскай джазка, опера шедеврдэриттэн — авангарднай рокка тиийэ бары хайысханы судургу, өйдөнүмтүө тылынан тириэрдии, саха музыкатын пропагандалааһын.
Педагог быһыытынан «Искусство учуутала-2004» республикатааҕы куонкурус лауреата, "Композиторы - детям" номинацияҕа норуоттар икки ардыларынааҕы куонкуруска иккитэ лауреат буолбута. 2005, 2006 сс. "Саҥа ааттар" ЮНЕСКО норуоттар икки ардыларынааҕы курстарыгар стажировканы ааспыта. 2008 сыл ахсынньытыгар "Олоҥхо дойдутун туойабыт" I республикатааҕы куонкуруска кини салалтатынан культура үлэһиттэрин хора 2-с миэстэни ылбыта. В.П.Индигирскэй үгүс сыл устатыгар 10-тан тахса республикатааҕы көрүүлэргэ жюри председателэ, чилиэнэ, элбэх тэрээһин режиссера, концертары ыытааччы.
Владимир Индигирскэй – СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, журналистар бириэмийэлэрин лауреата, норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурустар лауреаттара, «Барҕарыы» президентскэй фонда стипендиата.

Халлааҥҥа сандаарар сулустар тустарынан ким-ким туойбатаҕа баарай?! Оччоттон-баччаҕа ордук эдэр саас килбик иэйиитин сырдык сулустардыын ситимнээн хоһооҥҥо хоһуйан, ырыаҕа ыпсаран кэллэхтэрэ. Олортон биир саамай чаҕылхайдара - Пантелеймон Тулааһынап тылыгар, Владимир Индигирскэй матыыбыгар "Сулустар" дьон-сэргэ уоһуттан туһэрбэт норуот ырыатыгар кубулуйан, сахалыы тыллаахтар XX үйэ биир бастыҥ музыкальнай айымньытынан билиммиттэрэ. Күн бэҕэһээ курдук этэ, бу ырыа радиоҕа, телевизорга аан бастаан сүрэхтэммитэ. Онтубут номнуо отут сыл ааһа охсубут. Дьэ, онон бүгүн биһиги ыалдьыппыт — "Сулустар" ырыа автора Владимир Индигирскэй.

— Владимир Петрович, үчүгэй айымньы уһун үйэлэнэр дьылҕалаах. Оттон эн, олох эдэркээн сааскар айбыт "сулустаах" ырыаҥ айар аартыккын ол саҕаттан сырдыгынан сандаартаҕа.

— Мин бэйэм Абый Дружинатыттан төрүттээхпин. Этэргэ дылы, "тула өттүм тула хаар", тоҕус ый устата кыһын. Киэһэ ахсын оскуолаттан кэлэрбэр — халлааҥҥа эргиччи сулус сандаарар, дьүкээбил дьиримниир. Хоту дойдуга курдук бөдөҥ, чаҕылхай сулустары ханна да булан көрбөтөҕүм. Кырабыттан сулустары одуулуу улааппытым, ардыгар чааһы-чааһынан кэтиирим. Бука, ол иһин оҕо эрдэхтэн астрономиянан интэриэһиргиирим. Онон иитиэхтээн кэлбит иэйиим биир үтүө күн ырыа буолан таҕыстаҕа.
Пантелеймон Тулааһынап хоһоонноругар "Кымыстаах чороону көтөҕөн", "Гитара" ырыалар партия эрдэхтэн норуокка киэҥник тарҕаммыттара. Поэт төрөөбүт сылыгар анаммыт тэрээһиҥҥэ дьоно ахтыбыттарынан, оччотооҕу ирдэбилгэ сөп түбэспэтинэн киниэхэ айарыгар олус ыарахан этэ диэн. Кэлин билбитим, поэт Абыйга үлэлээн ааспыт кэмнэрдээх эбит. Баҕар, эмиэ кинини хаһан эрэ, миигин курдук, Хотугу сулус кэрэ көстүүтэ абылаабыта буолуо. Хоһооно сырдык, ыраас ауралаах буолан мин, оскуола оҕото, бу көстүүнү ордук чугастык ылыммытым. Итиэннэ кини бу олус истиҥ хоһоонугар ким да матыып айбатаҕын дьиктиргээбитим.
Музыкальнай училищеҕа үөрэнэ сылдьан, доҕуһуолбун фортепианоҕа сөп түбэһиннэрэн көрөөччүгэ таһаарбыппын ылыммыттара. Сыыйа ырыам тарҕанан араас доҕуһуолунан бар дьоҥҥо ылланан барбытыттан сүрдээҕин долгуйбутум. Киэҥ сценаҕа "Сулустары" Нина Чигирева аан бастаан толорбута, Нью-Йорка ХНТ штаб-квартиратыгар ыллаан турардаах. Онон ырыам аны опернай ырыаһыттар репертуардарыгар киирбитэ. Композитор Валерий Шадрин үллэстибитинэн, 1 омук специалистара истэн: "Такую с божественной энергетикой песню мог написать только еврей," — диэн эппиттэр. Ол аата кинилэр үрдүк хайҕаллара итинник үһү. Санаан көрдөххө, аан дойдуга улуу айымньыны айбыттар, улуу музыканнар үксүгэр еврейдэр буолалларын мэлдьэспэккин. Прасковья Герасимова "Сулустары" толорон норуоттар икки ардыларынааҕы вокалистар куонкурустарыгар лауреат буолбута.

— Бастакы ырыаҥ табыллыаҕыттан эн республикаҕа мелодист быһыытынан киэҥник биллэҕин. Төһө ырыаны айдыҥ, репертуаргар ханнык тема баһыйарый?

— Уопсайа 50-ча ырыалаахпын. Бастаан теманы талабын, ыксаабаппын, иитиэхтээн баран, 2-3 сылынан да таһаарыахпын сөп. Идэтийбит поэттар хоһоонноругар суруйабын. Сорох мелодистар хоһооннорун бэйэлэрэ айалларын ордороллор. Мин саныахпар, поэзия бэйэтэ музыкалаах, ис хоһоонноох ураты искусство. Поэты кытта бииргэ кыттыһан үлэлэһэр таһаарыылаах да, дьайымтыа да эбит. "Ийээ, сыллаан ылыым дуу" диэн Степан Дадаскинов хоһоонугар ырыам биир ордук табыллыбытынан буолар. Мин олох, кэм-кэрдии туһунан толкуйдатар санааны ырыа көмөтүнэн тиэрдэргэ дьулуһабын. Лирическэй, холку матыыбы ордоробун.

— Эн сценаҕа Владимир Корякин быһыытынан аан бастаан тахсыбытыҥ, билигин Индигирскэйтэн атыннык ааттаабаттар. Бу уларыйыы туохтан сиэттэриилээҕий?

— Мин Индигиир эбэҕэ үөскээбит, улааппыт киһибин. Хотуттан сылдьарбын бэлиэтээн итинник ааты ылыммытым. Икки үйэ алтыһыытыгар олорор түгэҥҥэ тигистэхпит. Ааспыт үйэни туораан, саҥа кэмҥэ олохпун саҥа түһүмэҕин саҕалыыр курдук толкуй киирбитэ. Өйүм-санаам ситэр, үгүһү сыаналыыр муударай саас кэлэн эрдэҕэ. Николай Якутскай псевдонимынан Сахатын сирин киэҥ сиринэн ааттатта. Ити курдук айар куттаах дьон дойдуларын аатын ылыналлара баар суол. Корякин диэн араспаанньалаах киһи элбэх. Индигиирбэр ахтылҕаным, тапталым бэлиэтинэн дьоммор-сэргэбэр чугас буолаары итинник аатынан сүрэхтэнним. Михаил Тимофеев хоһоонугар "Индигиирбин саныыбын" диэн ырыалаахпын. Куоракка олордорбун да, дойдубар өйбүнэн-санаабынан сылдьабын, дууһалыын күүс-уох ылынабын. Индигиирбит уута олус ыраас, дьэҥкир, эбэбит барахсан ураты сигилилээх, күүстээх-уохтаах, быйаҥын туһунан этэ да барбаккын.
Сэбиэскэй кэмҥэ Индигирскэй диэн оччотооҕу былааһы аһаҕастык утарар, хаайыыга олорбут киһи баара, ол кини араспаанньатын ылыммыккын дииллэр. Билбит суох, ол эрэн оччолорго Индигирскэй диэн кэдэрги өйдөбүл хаалбыт буоллаҕына, билигин оннук буолбатын туһугар үлэлиибин-хамсыыбын, айабын-тутабын.

— Кырдьык да, эйигин сүрдээх айымньылаах, дэгиттэр энтузиаст киһи диэн сыаналыыллар. Бар дьон-ҥо журналист быһыытынан киэҥник биллэҕин, Радиоҕа хайдах үлэлии кэлбиккиний?

— Кыра эрдэхпинэ Абыйга телевизор суох, радионан турарбыт. Оччолорго оҕону радионан иитэллэрэ, "Радионяня" биэрииттэн саҕалаан остуоруйалары кэпсииллэрэ, бэл, төгуллээһин таблицатын ырыанан үөрэтэллэрэ. Бу эйгэҕэ олус талааннаах дьон үлэлииллэр диэн ымсыыра саныырым. Культура министерствотын научнай-методическай киинигэр үлэлиирим саҕана элбэхтэ командировкаҕа сылдьарым, араас тэрээһиннэргэ, жюрига кыттарым. Семен Васильев Найахыларын, Василий Парников "Кэнчээритин" керөн, уопсайынан, хоровой искусствоны наһаа сөбүлээбитим. Уонна биһиги республикабытыгар музыкальнай искусство сайдыытын туһунан бар дьоҥҥо үллэстиэх баҕалаах этим. Уоппускабар биир үтүө күн "Саха" НКИК аттынан ааһан иһэн, аанньалым "киир да, киир" диэн сибис гыммытын кэриэтэ, киирэргэ соруммутум. «Директоргыт кимий?» диэбиппэр, президент Семен Афанасьевич Протодьяконовка киллэрдилэр. Музыкальнай хайысхаҕа үлэлиир баҕалаахпын эттим. Киһим телефоннаан, Агафья Птицынаҕа эттэ. Агафья Семеновна: "Володяны билэбин, ырыаларын сөбүлүүбүн. Оруобуна эдэр специалистары көрдүүбүн" диэбитэ санаам хоту буолан биэрбитэ. Эфиргэ бастакы тахсыым атырдьах ыйын 28 күнүгэр этэ. Үөрэх дьыла саҕаланыыта буолан, музыкальнай оскуола, оҕону иитиигэ музыка суолтатын кэпсээбитим. Студияҕа композитор Полина Иванованы, норуот тапталлаах ырыаһытын Марина Попованы, "Чороон" солиһа Елизавета Романованы ыалдьыттаппытым. Бу санаатахха, классическай, народнай, эстраднай толорууну дьүөрэлээммин, музыка туһунан биир идеяны ситимнээбиппин.
Ити 1992 сылтан саҕалаан күн бүгүнүгэр диэри "Музыкальнай салону" үлэлэтэбин, 875 биэриини эфиргэ таһаардым. 16 сыл устата республика музыкальнай олоҕор буолар тэрээһиннэри, тахсар уларыйыылары, баар проблемалары көтүппэккэ бар дьоҥҥо, табаһытыттан геологар тиийэ кэпсиибин. Төһөлөөх элбэх талааннаах дьон салоҥҥа ыалдьыттаан ааспытын ааҕан сиппэккин, аан дойду аатырбыт маастардарыттан саҕалаан. Командировкаҕа сылдьан сюжет оҥорон кэлэҕин, сонун дьоннуун билсэҕин. Наһаа элбэх информацияны ылаҕын, ардыгар сылаалаах да буоллар. Радио буолан хайаан да музыкальнай иллюстрация ирдэниллэр. Техническэй өттүнэн барыта уурбут-туппут буолумуон сөп, ону барытын режиссердуун, звукооператордыын хаачыстыбалаах оҥорорго дьулуһабыт. Билигин бу ыам ыйыгар диэри биэриигэ кимнээҕи ыалдьыттатарбын, номнуо чуолкайдаан эрдэттэн бэлэмнэнэбин. Саамай кылаабынайа — истээччи сыанабыла. Улуустарга тиийдэххэ, эн биэриилэргин көтүппэккэ истэбит, сөбүлүүбүт диэн этэллэриттэн, чахчы бу норуоппар тугу эрэ туһалааҕы оҥорор эбиппин диэн бэйэбин дьоллооҕунан ааҕынабын. Оҕолору музыкаҕа сыһыарар туһуттан араас ньыманы толкуйдуугун. "Дети о большом искусстве" диэн бырайыагы оҥоробун. Маны сэргэ музыкальнай критик быһыытынан хаһыаттарга, сайтарга суруйабын, сүүсчэкэ ыстатыйалаахпын. Аан бастаан "Чолбон" бөлөҕү киэҥник биллэ илигинэ ырыппыттааҕым. Үлэни таҥара биэрэр диэн ылсыбыппын ыһыктыбакка, салгыы дьулуһан, сайыннаран, саҥаны, сонуну арыйарбын ордоробун. Сири-дойдуну көрөрбүн сөбүлүүбүн. Кэлиҥҥи сырыым — Мексика культуратын арыйыы. Бэйэм харчыбар, уоппускам кэмигэр айанныыбын. Онтубун үлэбэр эмиэ туһанан, эфиргэ кэпсиибин.

— Оттон музыкальнай педагогикаҕа үлэҕин хаһааҥҥыттан саҕалаабыккыный?

- Бастаан музыкальнай училищены бүтэрэн баран, 2,5 сыл Павловскайга музыкальнай оскуолаҕа үлэлээбитим. М.Е.Николаев республиканы салайарын саҕана Президент хоругар кылаабынай уус-уран салайааччынан үлэлээбитим. Уолаттарбынаан Ватикаҥҥа Папа Римскэйгэ ыллаан турардаахпыт, Австрия, иккитэ Болгария, Испания, Москва, Санкт-Петербург улахан түһүлгэлэригэр кыттыбыппыт. Билигин куораттааҕы оҕо музыкальнай оскуолатыгар вокал уруогун ыытабын. Үөрэнээччилэрим куораттааҕы, республикатааҕы, норуоттар икки ардыларынааҕы көрүүлэргэ ситиһиилэнэллэр. Музыкаҕа үөрэммит оҕо хайаан да музыкант дуу, ырыаһыт дуу буолуохтаах диир сыыһа, уопсай сайдыытыгар туһалыыр буоллаҕа. Культурнай, сиэрдээх киһиэхэ хаһан баҕарар дьон талаһар, оннук киһи кэскиллээх, коллективы түмэр аналлаах.

— Владимир Петрович, билигин эн туох айар былааннаах сылдьаҕын?

— Олунньу 19 күнүгэр айар киэһэбин тэрийээри түбүгүрэ сылдьабын. Айар үлэнэн идэтийэн дьарыктаммытым 16 сыл буолла. Мелодист, радиожурналист, музыкальнай педагог быһыытынан үс хайысхабын көрдөрүөм. Бастакы түһүмэххэ "Музыкальнай салоҥҥа" ыалдьыттары ыҥырыам. ССРС народнай артыыһа Анегина Ильинаны, Саха сирин гимнин автора, композитор Кирилл Герасимовы, дирижер Николай Петрову, Екатерина, Алексей Егоровтары ыалдьыттатыам. Кинилэргэ тус бэйэлэригэр бэлиэ сыл ааста, ол туһунан ирэ-хоро кэпсэтиэхпит. Иккис түһүмэххэ куораттааҕы музыкальнай оскуолаҕа вокал кылааһыгар уһуйар үөрэнээччилэрим ыллыахтара. Үһүскэ -- айар үлэҕэ кынаттаабыт "Сулустар" ырыам 30 сылын бэлиэтиэм. Ырыаларбын Марина Попова, Нина Чигирева, Александр Самсонов, Анатолий Бурнашев, Елизавета Романова уо.д.а. толоруохтара. Айар киэһэм Кулаковскай киинигэр буолуоҕа. Маны таһынан үгүс сыл суруйбут ыстатыйаларбын кинигэ оҥорон таһаарыахпын баҕарабын.

— Түмүккэ ааҕааччыларбытыгар туһаайан тугу баҕарыаҥ этэй?

— Кризис кэллэ диэн толлумуохха наада. Дойдубутугар оннооҕор ыарахан олоҕу, сэриини ааспыппыт. Уота, сылааһа, телевизора да суох, аас-туор кэмнэри туораабыппыт. Аны кэлэн тулуйбатах үһүбүөт. Кылаабынайа, бэйэ-бэйэни өйдөһүү баар буолуохтаах. Мин кэргэмминээн культура эйгэтигэр үлэлиирбитинэн бэйэ-бэйэбитигэр өйөбүл буолабыт. Эйигин өйдүүр дьон баар буоллахтарына, олох олоруу — дьол. Дьону кытта күннэтэ алтыһарыҥ, көннөрү кэпсэтэриҥ — бу дьол.

 

Саргылаана ДАНИЛОВА

 

«Саха Сирэ» хаһыат, 2009 с., олунньу 12 күнэ, 25№