| Ырыа тыллаах поэттары кытта алтыһыы |
| 23 ноября 2008, 22:42 | Көрдүлэр: 17372 | Ыстатыйалар |  |
|
Ырыа үйэлээх, таһымнаах буолуута Ырыа тылын ис хоһоонуттан, тугу этэриттэн ураты суолталанар. Тыллары, этиилэри сатаан дьүөрэлэһиннэрэн хоһуйан, өҥнөөн дьүһүннээн этии син биир матыыбы таба тайаныы курдук быһыылаах. Айар киһиэхэ туох эмит ураты иэйиилээх табан этилиннэҕинэ, туойулуннаҕына, туора киһи баҕар кыайан өйдөөбөт, дуоһуйуу, сүргэ көтөҕүллүүтэ кэлэр. Тыл, матыып өргөһүн таба тайаныы диэн - үөрүү. Маны айар эрэ киһи өйдүүр. Ол иһин мин поэттары, уратытык хоһуйан этэр тыллаах хоһоонньуттары олус ытыктыыбын. Бэйэм хоһоон айа сатаабаппын. Бу эйгэҕэ мин санаабар, айылҕаттан айдарыылаах, төрөөбүт тыл сүмэтин имигэстик, хомоҕойдук сатаан өйдүүр дьон дьарыгырыахтаахтар. Мөлтөх хоһоонньуттар тылы үйэлээх буолуутун буортулууллар, таҥнары тардаллар дии саныыбын. Тыл иитэр суолталаах. Онон хоһоон тыла эппиэтинэстээх буолууну эрэйэр. Бастакы ырыабын биллиилээх журналист, поэт Иван Егоров «Эн хаарга сардаана үүннэрдиҥ» диэн хоһоонугар айбытым. Ырыа эмиэ тыыннаах эттик курдук, бэйэтэ дьылҕалаах. Ырыа дььылҕата үйэлээх буолуутун норуот, дьон-сэргэ быһаарар. Онно мөккүөр суох. Иван Егоровтыын тыыннааҕар көрсөн алтыспыппыт, сүрдээх истиҥник сэһэргэспиппит. Хоһооно ырыа буолбутуттан сүрдээҕин үөрбүтэ, өссө үгүс ырыалары айа турарбар алҕаабыта. Ити курдук поэттары кытта сирэй көрсөн билсиһии, тыл суолтатын өйдүү, ырыта сатааһын саҕаламмыта. Биир дойдулаахпыт, поэт Родион Еремеевы кытта айар үлэбитигэр алтыһыыбыт 80-с сыллар саҕаланыыларыттан саҕаламмыта. Кини оччолорго «Октябрь суола» диэн ааттаах Бүлүү оройуонун хаһыатыгар редакторынан үлэлиирэ. «Кэрэ кыыс», «Сурук», «Мунчаарыы», «Дьикти түгэн», «Маҥнайгы таптал», «Эйигин мин умна сатааммын» о.д.а. ырыаларбыт суруллубуттара. Уопсайынан ырыа сороҕор хоһоон тылын тэтимин тутуһар быһыылаах. Тыл дорҕоонун тэтимэ диэн баар, ис майгыта, киһи киһиэхэ тус туһунан дьайар. Ол эрэн поэты кытта бииргэ өйдөһөн үлэлиир түмүктээх буолар. Икки өттүнэн сүбэлэһэн уларытыылары киллэриэххэ сөп. Ырыа айааччы тылы бэйэтэ талбытынан, поэтическай ис хоһоонун суолтатын мөлтөтөн уларытара табыгаһа суох дии саныыбын. Олох кыһалҕа тирээтэҕинэ хоһоон ис таһымын сүтэрбэт, түһэрбэт гына авторы кытта сүбэлэһэн оҥоро сатыахха сөп. Ырыа айааччыга сороҕор матыып бэйэтэ тиийэн кэлэр. Бу матыыбын иэйиитигэр сөп түбэһиннэрэн хоһоон булар олус уустук буолааччы. Маннык түгэҥҥэ эн иэйиигин сатаан өйдүүр хоһоонньуту кытта үлэлэһии, алтыһыы үчүгэй түмүктээх буолар. Народнай поэт Михаил Тимофеевтыын бэрткэ үлэлэһэбит. «Аар хатыҥ», «Анал», «Дьокуускайга хаар түһэр» онтон да атын ырыаларбыт күн сирин көрдүлэр. Поэтэсса Светлана Егоровалыын олус тапсан өйдөһөбүт. «Сиэркилэ иннигэр», «Дьол түүнэ», «Эйиэхэ», «Махтаныаҥ дьылҕаҕар» ырыалар үөскээтилэр. Общественнай деятель, биллиилээх журналист, поэт Уххан Уйбаанныын кэлин кэмнэргэ олус табыллан үлэлээтибит. Дьиҥнээх сахалыы поэзия өркөн тылын илдьэ сылдьар киһилиин алтыһыым айар үлэбэр элбэҕи биэрдэ. Элбэҕи билбэтэхпин биллим, олоҕу, тулалыыр эйгэни анаара көрө үөрэнним. Кинилиин «Туймаада хочото», «Мин бүгүн эйиэхэ», «Туруйа кут», «Ахтылҕан», «Этиий миэхэ», «Уостан түспэт ырыалар», «Үөр күн сырдыгыттан», онтон да атын ырыалары бэлэхтээтибит. Дьиҥнээх бөлүһүөк, анаарааччы, сэһэнньит, мындыр өйдөөх поэт Тумус Мэхээлэлиин 80-с сыллар ортолоругар билсибиппит. Үгүс Саха музыканнарыгар сахалыы музыка, тыл өс ис бараанын, ис дьиҥин илдьиритэ, өйдөтө биэрбит киһибитинэн буолар. Биир тылынан – Учуутал. Кини аҥаарыыта киэҥ байҕал. Сахалыы өйүн ситимин хаамыыта муҥура суох. Ханнык баҕарар тыл ис суолтатын, тугу этэрин, төрүтүн барытын сатаан быһаарар дьикти дьоҕурдаах киһи. «Чорооннор» кинилиин алтыһыыбыт түмүгэр Сахалыы тойук-рок майгытыгар «Сыттыкка сытан санаа», «Мин эйиэхэ тиийиэҕим», «Кэс тыл» курдук бэртээхэй композициялары оҥортообуппут. Тумус дьүрүскэн араас композицияларын, хас биирдии музыкальнай тэрил партияларын, матыыптарын олоччу өйүгэр илдьэ сылдьааччы. Киэҥ музыкальнай далааһыннаах сэдэх киһи. Сымыйаны, кырдьыгы сытынан сатаан булан араарар, билэр уникальнай киһи буоллаҕа. Киниттэн биһи көлүөнэ дьон ылбыппыт, үөрэммиппит элбэх. Ырыа буолбут хоһоон өлбөт үйэлэнэр. Сахалыы тыл баарын тухары, сахалыы ырыа-тойук ыллана туруоҕа. Ухханныы эттэххэ: «Ырыа-кыыс, хоһоон-уоллуун тапталларын булан, бар дьоннорун туһугар, киһи-аймах иэйэр-куойар санааларын, иэйиилэрин этитэр тыллара буолан, ыарыыларын да аһарыналларыгар, үөрүүлэрин да үллэстинэллэригэр күүс-көмө буолан сылдьыахтара турдаҕа». Алексей ЕГОРОВ – Саха Республикатын үтүөлээх артыыһа, Саха Республикатын ырыа айааччыларын холбоһугун бэрэссэдээтэлэ "Айар үлэм кэрчиктэрэ…" кинигэтиттэн |
|
Нөрүөн-нөргүй буоллун биһиги саайтпыт ыалдьытыгар! Билигин эн ыалдьыт курдук киирдин. Бэлиэтэнэн киирдэххинэ бу сиртэн элбэҕи бэйэҕэр туһаныаххын сөп.
Майгынныыр сонуннар:
|
« Төттөрү
Ырытыылар (0)
.jpg&width=65&height=65?&cropratio=1:1)
