| «Саныыбын төрөөбүт алааспын…» |
| 20 апреля 2008, 19:02 | Көрдүлэр: 18490 | Ыстатыйалар |  |
|
Соторутааҕыта Анатолий Бурнашев «Саныыбын төрөөбүт алааспын» диэн 70-с сылларга ылламмыт ырыаны тилиннэрэн толорбута. Ону олус кэрэхсии истибитим. Аны эмиэ итинник ааттаах кэнсиэр кулун тутарга Сэргэлээх КК-гэр буолан ааста. Оркестр оонньоон барда уонна Гаврил Николаев хаһан эрэ 90-с сылларга аан бастаан ыллаабыт Владимир Корякин «Сулустарын» дьиэрэччи тардан кэбистэ. Санаабытыгар, сааскы көй салгыны кытары, сып-сырдык сулустардаах халлааны санатан, хас биирдии истээччи кутугар иэйии сыыйа кутуллан киирдэ, ырыа дорҕооно сүрэҕи кутугунатта, үөрүү кыыма саҕылынна. Салгыы Хотун Бүлүүгэ анаммыт кэрэ да ырыа соҕотохто кууһан ылан, ол ыраах дойдуга, билигин да кыһыҥҥы хаар-муус суорҕанын саптан, нуктаабыт уутуттан уһукта илик улуу эбэҕэ тириэртэ, сайыҥҥыны дьүһүйэн хоһуйда: Бүлүү эбэм нухарыйа-аар... — диэн ырыаһыт уол тиһэх дорҕооннорун олус намыыннык үөһэ кыыратан таһааран куйуһута тардаатын... саалаҕа олорооччулар аҕыйахтарын умнан, ытыстарын таһыммытынан ойон турдулар. Абылаҥҥа куустарыы диэн, дьэ, оннук буолар эбит! Гаврил Николаев Үеһээ Бүлүү Ороһутуттан төрүттээх, сэттэ оҕолоох ыал алтыс оҕолоро. 15 сааһыттан бу аркыастырга ыллаабыт буолан дойдутугар эрдэттэн биллибитэ. Оттон өрөспүүбүлүкэҕэ «Туймаада» ансаамбылга ыллыыр кэмиттэн истэллэр. Муусукаалынай училище кэнниттэн Муусука үрдүкү оскуолатыгар үөрэҕин үрдэтинэр кэмигэр Италияҕа тиийэ стажировкаланан кэлбитэ. Былырыын сольнай кэнсиэрэ Опера тыйаатырыгар буолбута. Ардыгар уу нуурал бытаан матыыптан киһи нуктуох курдук сылаарҕыы быһыытыйааччы этэ да, бу сырыыга бииртэн-биир сыыйылыннаран киирэр наҕыл сахалыы ырыалар барахсаттар атыннык иһилиннилэр, истээччилэр иһийдилэр. Тоҕо буолуой? Валерий Ноев «Хатыҥчааным барахсана», «Быраһаай, күөх сайына», Герман Комраков «Күһүҥҥү ырыата» атыннык да тупсан, дьиктитик да кэрэтийэн иһилиннилэр! Маннык таһымнаахтык ыллыыр ырыаһыты өр да күүппүттэрин, дьэ, истибиттии, көрөөччүлэр хас биирдии ырыаны айхаллыы ылыннылар. Саха киһитэ көһүүн, тоҥуй соҕус диэн буолааччы. Ол өйдөбүлү бу ырыа киэһэтэ илгэн ыраах бырахта: суох, саха истээччитэ омуннаах, ону сэргэ ирдэбиллээх, өссө айылҕаттан барыбытыгар даҕаны, куолас буолбатаҕына, кулгаах баҕас балачча бэриллибит быһыылаах! Холобур, «Күһүҥҥү киэһэҕэ» оркестр доҕуһуолунан байаан, чахчы да иччилээхтик, санаа кылын таарыйардыы олус курустук ытата оонньообутун, ырыаһыт толоруутун уһулуччу киэргэппитин истээччи барахсан сыыска түһэрбэтэҕэ: «Браво! Баян!»—диэн саалаттан хаһыылар иһиллибиттэрэ... Салгыы Аркадий Алексеев «Умнуллубат ол кустуга» кутулла түспүтэ. Куолас кыаҕын көрдөрөн, үрдүүк да үрдүк нуоталар чэпчэкитик, уһуннук дьиэрэйэн, үҥкүүлүүр кэриэтэ наар үөһэ эрэ таласпыттара. Онуоха долгуйуу таһынан чалымнаан тулуппатах истээччилэрэ бүтэһик тыллары кытта тэҥҥэ ойон туран, ытыс тыаһын ньиргиппиттэрэ! Итиччэлээх эгэлгэ тиэмбирдээх ырыалары биир да түгэҥҥэ ыгыллан, ымыттан көрбөккө, ыраас сэбэрэтин мичээрин ыһыктыбакка, ханан да күүрбэккэ хото, холкутук намыыннык ыллыыр, бука, дьиҥнээх дьол буолуо? Лирическэй тенор Гаврил Николаев куолаһын иһэ-таһа хааччаҕа суоҕун, хайдахтаах да үрдүк, уустук дорҕооннору мичийбитинэн ыраастык ыларын, онуоха салгыны имэрийэн эрэрдии, сэрэнэн тыыммат кэриэтэ, букатын биллибэттик эҕирийэрин истээччи, чахчы илэ сөҕө көрдө. Соҕотоҕун сүүрбэччэ ырыаны субуруччу ыллыахха диэтэххэ, дьоһун эрчиллии наада буолуо ээ? Ити түгэн Гаврил Николаев, чахчы сиппит-хоппут улахан ырыаһыт буоларын истээччигэ итэҕэппит буолара оруннаах. Сахалыы ырыа быыһыгар эмискэ нуучча норуотун тапталлаах ырыаларын: «Ах, ты, душечка», Сергей Есенин «Письмо матери» диэннэрин киллэрбитэ сонуннук иһилиннэ. Санаабар, миигин, саха истээччитин, сэнэммэппэр, биир сиргэ бүкпэппэр ыҥырар-иитэр, тугу эрэ санатар быһыы курдук. Бу олорон киэн тутуннум: хайдахтаах курдук кылбардык, ханан да «кирэ» суох ыраастык, истиҥник угуйа-умсугута, кыайа-хото ыллыырый бу уол — нуучча норуодунай ырыаларын? Хайдахтаах курдук куйуһута тардарый, сибилигин пляскаҕа түһүннэриэхтии иэйиини иитиэхтиирий?! Итини идэлээхтэр этэн эрдэхтэрэ, толорооччу ис-иһиттэн иитиллэн тахсар, көрөөччүнү абылыыр кистэлэҥ күүһэ бу буолар диэн. Кини репертуарыгар маннык ырыа дэлэйин мэлдьи истэбит. Оччотугар хайдах баҕарар бырагырааманы оҥостон, нуучча истээччитигэр холкутук тахсан кэнсиэрдиэн, кинилэри ытата-ыллата, долгута-кэрэхсэтэ ыллыан эмиэ сөп буолбаат?! «Саныыбын төрөөбүт алааспын» диэни хайдах эрэ ыллыыр диэн кэтэһэ олорбуттар — албыннаппатылар. Анатолий Бурнашевтуун Гаврил Николаев кэккэлэһэ туран бииргэ да ыллаабыттара буоллар, хайаларын да сырыһыннаран киһи тала сатыыр өйгө-санааҕа тиийиэ суох эбит диэн олус үөрдүм. «Бэйэтинээҕэр аҕа саастаах» ырыаны Гаврил Николаев туспатык, кэрэтик, истиҥник, уйаннык, киһини долгутардыы ыллаабытыттан дьоллоннубут. Маннык кэрэ матыыптаах ырыаны уол биир дойдулааҕа Трофим Семенов айан хаалларбыт. Онуоха мэлэдьиис доҕоро Валерий Ноев кини кэриэһигэр анаан харда ырыа суруйбут эбит. Ону бу киэһэ оркестр салайааччыта Николай Хобусаров бэлэмнээбитинэн Гаврил Николаев аан бастаан истээччи дьүүлүгэр сыаната биллибэт бэлэх оҥорон таһаарда. Түмүктүүр ырыатыгар «Күөрэгэйим, ыллаа» диэни толордо. Эмиэ бу дьикти сааскы киэһэҕэ сөптөөх-дьиҥнээх түмүгү оҥорорго оруннаах ырыа, ис хоһоонунан да, таҥыллыбыт матыыбынан да. Ырыаһыт бэлэҕин биһирээн, толорор маастарыстыбатын хайҕаан, айылҕаттан ананан кэлбит тыыннаах ыраас тойугун сөҕөн, махталлаах истээччи өргө диэри ыытыан баҕарбата, тапталын бэлиэтин биллэрэн ытыһын харыстаабакка таһынна. Кэнсиэр бүтэн тарҕаһыыга манна кэлбиттэр хайдах эрэ тута доҕордуу буолан хаалбыттыы, бэйэ-бэйэбитигэр билсэр баҕайы дьоннуу мичээрдэһэ-мичээрдэһэ, күө-дьаа хайҕаан сэһэргэһэн ыла-ыла, сүрэхпитин ырыанан толорон тарҕастыбыт. Ырыа биһигини түмэ оҕуста, тэҥҥэ тутта... Огдо «Кыым», 2008 с., муус устар 17 күнэ, 15№ Хаартыска irina-mirny.narod.ru саайтан ылылынна |
|
Нөрүөн-нөргүй буоллун биһиги саайтпыт ыалдьытыгар! Билигин эн ыалдьыт курдук киирдин. Бэлиэтэнэн киирдэххинэ бу сиртэн элбэҕи бэйэҕэр туһаныаххын сөп.
Майгынныыр сонуннар:
|
« Төттөрү
Ырытыылар (0)
