| "Тыыннаах" бөлөх |
| 7 апреля 2008, 16:10 | Көрдүлэр: 25162 | Саайт ыалдьыттара |
|
"Саха тылын, культуратын уонна дорҕоонун үөрэтэргэ көмөлөһүү, сахабын диэн киэн туттар санаа уонна тылбыт, культурабыт, дорҕооммут, уратыбыт аан дойду таһымыгар аатырара-сураҕырара уонна биллэрэ-көстөрө үрдүкү былаастартан улахан тутулуктаах" Мин былырыын «Чолбон» бөлөх 25 сылын туолар үбүлүөйдээх кэнсиэригэр эһиги бөлөххүтүн аан бастаан сэргии көрбүтүм-истибитим. Уонна «Чороон» ВИА 35 сыллаах кэнсиэригэр эмиэ кыттыыны ылбыккыт. Киэҥ араҥаҕа бэйэҕитин билиһиннэриҥ эрэ. «Тыыннаах» бөлөх хайдах тэриллибитин эмиэ кэпсии түһэргит буоллар. Кучумаан (Константин Слепцов): «Тыыннаах» бөлөх сүрдээх уустуктук уонна элбэх бу олох үгүс үтүмэн түһүүтүн-тахсыытын, сүрэх-өй мөккүөрүн, кут-сүр буккуллуутун түмүктээн уонна туораан тэриллибитэ. Ол гынан баран билигин даҕаны биһиги бөлөхпүт үчүгэйдик оннун була илик диэххэ сеп. Хайаат (Гаврил Свинобоев): Тоҕо итинник диир буоллахха биһиги бары кэриэтэ аһыы утахха умсугуттаран, албыннатан олорор олохпутун атын дьүһүнүнэн, атын тэтиминэн көрө-билэ сылдьыбыппыт. Билигин да биһиэхэ айылҕаттан талааннаах, айдарыылаах уолаттар бу куһаҕан ыарыынан ыалдьаллар, онтон сылтаан муналлар. Кучумаан (Константин Слепцов): Ол эрэн уолаттарбар эрэлим улахан уонна күүстээх. Күн аайы кэриэтэ сонуну кэпсэтии, ырыаны ырытыһыы быыһыгар олохпут кэрэтин, санаабыт сырдыгын, санаабыт күүстээҕин туһунан этэбин. Сороҕор уолаттарбар түүл-бит буола сылдьыбыт бэйэм олохпуттан кэпсээччибин. Ол кэмнэргэ сүрдээҕин буккулла сылдьан баран 2005 сылга санаам күүһүнэн аһыы утахтан аккаастанан төрөөбүт дойдубар кэлэммин оҕо эрдэхпиттэн сэҥээрэн, сөбүлээн истэр «Мүрүчээнэ» бөлөх соло-гитариһын көрдөөн булан дьиэбэр Сыырдаахха аҕалбытым. Ол кэмтэн ыла тэриллии хамсааһыннара саҕаланан киирэн барбыттара. Дима (Дмитрий Готовцев): Оттон мин «Кэнчээри» оҕо ансаамбылыгар аранжировщиктыы уонна аккомпаниатордыы үлэҕэ киирэн муусука оҥоро олордохпуна киирэн кэлэн санааларын, сүрэхтэрин баҕатын кэпсээбиттэригэр уонна мин санаам кинилэр санааларын кытары дьүөрэлии буолан ис сүрэхпиттэн ылынан сөбүлэспитим. Кучумаан: Дима бас-гитариһынан үлэлиир. Сороҕор синтезаторга клавишниктыыр. Оттон бөлөх буолан баран барабанщига суох табыллыбат буоллаҕа. Онон барабанщик хантан ылабыт диэн толкуйга түспүппүт. Дима: Араас дьону барытын анаарбыппыт, ааттаабыппыт. Барыта табыллыбат курдук буолан испитэ. Арай эмискэ урукку өттүгэр Мүрү сынньалаҥ киинигэр ВИА барабанщиктыыр Славык баар этэ диэн кинини көрдөөн булбуппут  Айхал (Вячеслав Кривошапкин): Тоҕо күлэллэр диэтэххэ мин тыаҕа мас кэрдиитигэр сылдьаммын сыыр быарыгар олорон табах буруотун унаарыта олордохпуна кэлбиттэрэ Хайаат: Тыала суох ылааҥы күҥҥэ ыраахтан көрдөххө Славык айаҕыттан буруо унааран тахсара бэрт дьикти көстүү этэ Кучумаан: Оттон клавишнигынан Леха үлэлиир. Өөчүк (Алексей Бережнев): Мин чааһынай предпринимательбын. Дьоҥҥо-сэргэҕэ фонограмма оҥоруутунан дьарыктанабын. Соторутааҕыта дьоҕус да буоллар «Solo Records» диэн устар студия тэринним. Ону таһынан бу бөлөххө үлэлэһэбин. Кучумаан: Манна даҕатан бу соторутааҕыта биһиэхэ Суоттуттан «Аартык» бөлөх эдэр уолаттара биһиэхэ холбостулар. Ол түмүгэр бөлөхпүт састаабын сааһа 21-43 дылы халбаҥныыр буолла. Уопсайа ахсыабыт. Сорохтор Суоттуга, сорохтор Бороҕоҥҥо, сорохпут Сыырдаахха олоробут. Онон бөлөхпүтүгэр эдэр да, эмэн да баар буолан уонна саҥа, сибиэһэй сүүрээн киирэн киһини үөрдэр.  «Ырыа бастатан туран киһини толкуйдатыахтаах, ис сүрэххин таарыйыахтаах, уйулҕаҕын хамсатыахтаах, дууһаттан ылыахтаах» диэн эһигини чугастык билэр киһи саайпыт түһүлгэтигэр суруйан турар. Манна даҕатан эһиги ырыа ис хоһоонугар болҕомто уураҕыт дуо, репертуаргытын сүүмэрдииргитигэр ханнык хайысханы тутуһаҕыт уонна бөлөххүт уратытынан туох буоларый диэн ыйытыахпын баҕарабын. Кучумаан: Ырыа ис хоһоонугар, ырыа доҕуһуолугар болҕомто уурабыт. Ырыа диэн тылтан турар. Оттон тыл диэн үтүөнү да, мөкүнү да оҥоруон сөп буоллаҕа. Онон ырыа да, хоһоон да айарбытыгар дьон иннигэр эппиэтинэстээх курдук сананабыт уонна ырыаны дьон санаатыгар, сүрэҕэр тиийимтиэ, өйдөнүмтүө буоларын ситиһэ сатыыбыт. Хайаат: Өйдөнүмтүө уонна үөрэтимтиэ диэххэ сөп. Тоҕо диэтэргин ырыаларбыт үксэ олох очурдарын туһунан. Атын да бөлөхтөр, холобура «Дапсы», «Чороон», «Чолбон» ырыаларыттан оннугун өрө тутан, талан ыллыы сатыыбыт уонна кинилэр ырыаларын тилиннэрэргэ, үйэтитэргэ кыһаллабыт. Кучумаан:Онтон эдэрдэрбит үксүтүн эдэр дьоҥҥо буоларын курдук таптал туһунан ыллыыллар. Онтон да сылтаан буолуо биһиги инники былааммытыгар дьолу-һаргыны, үөрүүнү-көтүүнү хоһуйууну кыһаллыахпыт. Дима:Оттон уратыбыт туһунан улаханнык толкуйдаабатахпыт, толкуйдуурга да бириэмэ суох курдук. Айылҕабыт тугу утары уунарынан, талааммыт бэрсэринэн үлэлиибит. Ол иһин атын бөлөхтөртөн сүрүн уратыбытын көрөөччүлэр уонна истээччилэр сыаналыахтара дии саныыбыт. Кылгастык саха эстрадатын туһунан кэпсэтиэх. Биир өттүнэн, саха эстрадата сайынна диир кыахтаахпыт. Иккис өттүнэн, кэлиҥҥи кэмҥэ наһаа элбэх любитель ырыаһыттар эмиэ баар буоллулар. Билигин ханнык баҕарар киһиттэн ырыаһыт тахсыан сөп курдук буолла, аныгы технология көмөтүнэн. Билиҥҥи саха эстрадатыгар эһиги сыанабылгыт? Хайаат: Кырдьык, эстрада бу аныгы үйэҕэ сайдыыта баһаам. Ол гынан баран сыыс-бөх тыллаах ырыаһыттар, оһуоба эдэрдэр өттүлэриттэн элбээтилэр. Өөчүк: Уонна аныгы техниканы туһанан ырыаһыт буолбатах да киһи ыллыыр буолла. Миэхэ студиябар ыллыыры улаханнык сатаабат уонна ырыаны ыллыылларын сүрэҕэлдьиир дьоннор кэлээччилэр. Оннуктарга компьютерга тупсаран биэриитин аккаастыыбын. Кучумаан: Оннук ырыаһыттар сыанаҕа тахсан ыллыылларын истэн баран: «Хайдах кыбыстыбакка сыанаҕа тахсаллара буолла?» -диэн бэркиһиигин. Хайаат: Били Пушкин «көмүс балыктаах» остуоруйатыгар курдук тугу да үгүһү үлэлээбэккэ баҕаларын толороллор. Компьютер оҥоруутун көмөтүнэн түргэнник «сулус» буолаллар. Айхал: Бу маннык ырыаһыттар саатар биир эмэ мусукаалнай инструмеҥҥа сатаан оонньууллара буолуо дуо? Кучумаан: Ол гынан баран эстрада ырыаһыттарын биир халыыпка уган куһаҕаннар диэбэппит. Үчүгэй куоластаах, профессиональнай таһымҥа эппиэттиир ырыаһыттар аҕыйаҕа суохтар. Кинилэр эстраданы киэркэтэллэр уонна сайыннараллар. Өөчүк: Уопсайынан маннык хайысхаҕа мусукаалнай кириитиктэр бааллара буоллар сөп буолуо этэ. Бириэмэтэ да болдьосто дии саныыбын. Айхал: Суобастаах, үрдүк таһымнаах, сөпкө сыаналыыр. Өөчүк: Бу дьоннор ырыаһыттары уонна ырыаны кириитикэлээн таһаараллара буоллар, син бэйэ бодолорун тардыныахтара этэ. Хайаат: Көнөөччүтэ уонна көннөрөөччүтэ: «Кырдьык да сөпкө этэллэр эбит» - диэн өссө күүскэ, өссө үрдүккэ тахсарын туһугар үлэлиэхтээх. Оччоҕуна дьэ сайдыы барыа этэ.  Саайпыт түһүлгэтин биир активнай ыалдыта аранжировщик Евгений Тазетдинов маннык диир «Раньше в каждой школе были по ВИА. Думаю, эта волна постепенно возвращается. Надо только посодействовать. Яркий пример - в магазине где продают электрогитары всё раскуплено!!! Значит, нужно ждать новых групп». Бу аата дьон билиҥҥи электроннай муусукаттан хал буолбутун туоһута диэххэ сөп дуо? Эһиги билэргитинэн республикаҕа төһө элбэх тыыннаах доҕуһуоллаах бөлөхтөр баалларый? Хайаат:Кырдьык, билигин инструмент да сыаната бэйэтигэр сөбүгэр соҕус буолла. Сөбүгэр хамнаһы ылар киһи хамаҕатык ылар буолла. Уонна дьон-сэргэ мусукаалнай инструмены уонна араас ырыалары интириэһиргиир буолла дии саныыбын. Ол үчүгэй. Кучумаан: Холобура, дьон ырыаларынан интириэһиргээбит уонна тустаах ырыаны ыллыыр буоллаҕына ырыа тылыгар, ис хоһоонугар бэйэтэ билбэтинэн болҕомтотун уурар буолар. Оннук буоллаҕына быстах, күннээҕи ырыалар симэлийэллэрэ, дьиҥнээх ырыа үйэ-саас тухары хаалара күүтүллэр. Уонна оттон Саха Сиригэр араас саҥа тыыннаах доҕуһуоллаах бөлөхтер тэриллэллэр уонна өссө дьон биһирэбилигэр, сыанатыгар куттаммакка сыанаҕа тахсаллар. Бу биһигини үөрдэр. Дима: Холобура, былырыын «Сэргэ» бөлөх солиһа Анатолий Босиков уонна «Хардыы» бөлөх соло-гитариһа Иван Местников Мэҥэ-Хаҥалас Майатыгар гимназия оҕолорун түмэн «Ый суола» диэн бөлөх тэрийбиттэрэ. Бу бөлөх сүрэхтэниитигэр «Тыыннаах дорҕоон түһүлгэтэ» диэн тэрийбиттэрэ. Онно «Хардыы», «Сэргэ», куораттан «Дапсы», «Уран», Хатастан «103» бааллара. Туох да бэртээхэй тэрээһин буолан ааспыта. Онно тустаах кыһалҕалар тураллара, тыыннаах дорҕоон инникитин сайдыытын боппуруоһа көтөҕүллүбүтэ. Кучумаан: Онтон салгыы дойдубутугар бэйэбит бөлөхпүт сүрэхтэниитэ буолбута. Манна үөһээ этиллибит бөлөхтөртөн ураты «Чолбон», «Айтал», Суоттуттан «Аартык» бөлөхтөр кэлбиттэрэ. Мантан даҕатан эттэххэ «Тыыннаах» диэн ааппыт эмиэ туспа остуоруйалаах. Өөчүк: Тэрийэрбитигэр Кучумаан дьоҥҥо-сэргэҕэ, тойотторго-хотуттарга улууска тыыннаах дорҕоону тэрийиэххэ, эбэтэр тыыннаах бөлөҕү тэрийэбин диэн кэпсиир этэ. Онтон сиэттэрэн дьоннор сыанаҕа тахсаары гыннахпытына: «Тыыннаахтар толороллор, эбэтэр тахсаллар» - диир буолбуттара. Онтон ылата «Тыыннаахтар» диэн биллибиппит. Онон бу ааты биир дойдулаахтарбыт биэрбиттэрэ диэххэ сөп. Хайаат: Ол күн «Дапсы» бөлөх бас-гитариһа Горнай улууһун Бэрдьигэстээх бөһүөлэгин кулуубун дириэктэрэ дойдутугар ыҥырбыта. Кучумаан: Онно «Дапсы», «103», «Ый суола», «Аартык», Ирбэт тоҥ», Үөһээ Бүлүүттэн «Мохсоҕол», «Тосхол» уонна биһиги кыттыыны ылбыппыт. Манна эбэн эттэххэ Бүлүү бөлөх улуустарга уопсайа 7 бөлөх баарын билэбит. Хайаат: Онтон бу кыһын Чурапчыга «Кэрэх», «Туйма», «103», «Heppy Chak», «Ирбэт тоҥ», «Аартык», «Ый суола» кыттыылаах тэрээһин буолбута.Ити курдук тыыннаах дорҕоон көс түһүлгэтин хамсааһына сайдан иннин диэки баран иһэр. Кучумаан: Аны туран эдэр бөлөхтер «103» уонна «Ый суола» бэйэлэрэ тус-туспа суоллаах-иистээх, элбэҕи эрэннэрэр бөлөхтөр.Онон тыыннаах доҕуһуол бу Сахабыт Сиригэр иккистээн эргийэн кыаҕын ылан эрэриттэн биһиги үөрэбит. Бөлөх буоларгыт быһыытынан, тэрээһин боппуруостары быһаарарга уустук соҕус буолуо – дьарыктанар сиргит, аппаратураҕыт, көстүүмҥүт, хамнаскыт, айан төлөбүрэ уо.д.а. Ону хайдах быһаараҕыт? Олохтоох дьаһалта эһиэхэ көмөлөһөр дуо? Кучумаан:Дьэ кырдьык, тэрээһин боппуруоһа уустук. Бастатан туран аппаратурабыт суоҕа харгыстыыр. Хайаат: Сүрүн тэрээһини Кучумаан ылар. Кини сүүрэн-көтөн кэпсэтэр, булар, талар. Дима: Оттон хамнас өттүн ылан көрдөххө Кучумаан уонна мин култуура управлениета өйөөн 2 штатка үлэлиибит, Хайаат уонна Айхал Сыырдаах орто оскуолатыгар биирдэстэрэ трудовик, биирдэстэрэ ырыа учууталынан үлэлииллэр. Айхал: Дьарыктанар сирбит суох буолан Сыырдаахха Кучумаан дьиэтигэр симиллэбит. Ханна эмит бараары-кэлээри гыннахпытына сорохтор Бороҕонтон, онтон бу соторутааҕыта Суоттуттан «Аартык» холбоһон сорохтор Суоттуттан кэлэннэр муста түһэн үлэлиибит. Өөчүк:Кэлэрбитигэр-барарбытыгар хайдах табылларынан. Сороҕор биирдиилээн дьон көмөлөһөллөр, биирдэ эмэ тэрилтэлэр массыынанан өйүүллэр, үксүн бэйэбит уйунан сылдьабыт. Кучумаан:Оттон көстүүмҥэ улахан болҕомто уура иликпит. Бастатан туран, көстүүм тиктэрэр ыарахан, иккиһинэн кестүүмнэнэр буоллахха хайдах эрэ атыттартан ураты буолуон наада. Ол иһин көстүүммүт маннык-оннук буолуо этэ диэн сорох кэмнэргэ уруһуйдаан көрөбүт да, кестүүмҥэ бэйэбит хайысхабытын торумнаан тобула иликпит.  2007 с. ахсынньы 1 күнүгэр 309 № Федеральнай сокуон ылыныллыбытын кэннэ 2008 сылтан оскуолаларга саха тылын уонна сахалыы үөрэтэн тохтуур буоллубут диэн интернет форумнарыгар үгүс кэпсэтии уонна мөккүөр тахсыбыта. Манна даҕатан ыйытыахпын баҕарабын - оннук буолар түбэлтэтигэр эһиги, саха ырыатын-тойугун туругурдар үлэҕит таах хаалар кутталланар дии санаабаккыт дуо? Бэйэтин төрүт тылын билбэт көлүөнэ кэлиэ дии уонна билигин даҕаны туох да ис хоһооно, тылын баайа суох хобдох ырыалар, хомойуох иһин, күнтэн күн аайы эбиллэ тураллар.Кучумаан: Саха киһитэ саха тылынан саҥарарын, ыллыырын, туойарын тухары Саха диэн омук эстиэ суоҕа дии саныыбын. Хайаат:Саха тылын, культуратын уонна дорҕоонун үөрэтэргэ көмөлөһүү, сахабын диэн киэн туттар санаа уонна тылбыт, культурабыт, дорҕооммут, уратыбыт аан дойду таһымыгар аатырара-сураҕырара уонна биллэрэ-көстөрө үрдүкү былаастартан улахан тутулуктаах. Холобура, Тыва өрөспүүбүлүкэтиттэн «Хун Хурту» диэн бөлөх бэйэтин омугун культуратын, тылын-өһүн аан дойдуга киэҥник аатырда сылдьара биллэр, оннук биһиэхэ эмиэ табыллыан сөп курдук саныыбын, тоҕо диэтэр биһиэхэ, ордук тыыннаах дорҕооҥҥо оннук таһымҥа тахсар кыах баар. Эһиэхэ ханнык ырыаһыт эбэтэр бөлөх айар үлэтэ ордук чугаһый? Кумир оҥостор дьоннооххут дуо? Кучумаан:Биһиэхэ кумир оҥостор дьоммут да, ырыаһыппыт да суох. Дууһабытыгар чугас сытар бөлөхтөр ырыалара бааллар. Өөчүк: Холобура, «Чолбон», «Чороон», «Дапсы» уонна урут аатыра сылдьыбыт «Дуораан» бөлөх сорох ырыалара чугастык сыталлар. Хайаат: Кинилэр ылламмат буолбут уонна кэнники аҕыйахта ылланар ырыаларын тилиннэриэхпитин баҕарабыт.  Бэйэҕит туох эмэ тэрээһиннэри ыытаҕыт дуо? Республикаҕа даҕаны, улуус да иһинэн. Оҥорор буоллаххытына өссө тугу эбии былаанныыгыт?Кучумаан: Тэрээһиннэри ыытабыт. Онтубут аҕыйах. Былаан баһаам. Иллэҥ кэмҥитигэр тугунан дьарыктанаргытын сөбүлүүгүт? Айхал: Ырыаһыт киһи барыны бары сатыыра сымыйа буолбатах быһыылаах. Сорохпут уһанар, сорохпут уурар-тутар, сорохпут уруЬуйдуур. Кучумаан:Иллэҥ кэм биһиэхэ кырыымчык соҕус да буоллар, уолаттарга барыны бары сатыыр буоланнар сороҕор быстах үлэ кэпсэтэбин эбэтэр бэйэлэрэ булаллар. Хайаат:Иллэҥ кэм арааһа суох да диэххэ сеп. Быстах иллэҥҥэ оттон эр киһи хаамыытынан булт-алт, сүөһү-сылгы, тутуу, уһаныы барыта. «Ырыа кырдала» саайт ыалдьыттарыгар эһиги баҕа санааҕыт уонна ханнык айымньыларгытын бэлэхтиигит? «Ырыа кырдала» саайт ыалдьыттарыгар «Тыыннаах» бөлөх аатыттан тыыннаах эҕэрдэ ыытабыт. «Айаммын салгыыбын» (Мэхээс Сэмэнэп тыллара, Гаврил Свинобоев мелодията) «Эһиэхэ тиийиэм» (Константин Слепцов тыллара уонна мелодията) Баҕарабыт эһиэхэ айар үлэҕитигэр үрдүк ситиһиилэри, тус олоххутугар чэгиэн-чэбдик уонна чөл олоҕу, сайдыыны, дьолу-һаргыны! [audio=http://sanaalar.ru/uploads/files/ayammun%20salhubun.mp3] [audio=http://sanaalar.ru/uploads/files/ehiehe%20tiem.mp3] Кэпсэттэ СИНИЛЬГА Все материалы с раздела «Саайт ыалдьыттара» принадлежат автору проекта и могут быть использованы только с согласия автора. Все права на исходные аудиоматериалы принадлежат их авторам и владельцам. Аудиоматериалы предоставлены исключительно для ознакомительного прослушивания. |
Биһиги бүгүҥҥү ыалдьыппыт Уус-Алдаҥҥа айар-тутар, ыллыыр-туойар «Тыыннаах» бөлөх|
Нөрүөн-нөргүй буоллун биһиги саайтпыт ыалдьытыгар! Билигин эн ыалдьыт курдук киирдин. Бэлиэтэнэн киирдэххинэ бу сиртэн элбэҕи бэйэҕэр туһаныаххын сөп.
Майгынныыр сонуннар: |
« Төттөрү
Ырытыылар
